Ўзбекистон республикаси фуқаролик кодексига ш а р ҳ 1-жилд

17-модда. Фуқароларнинг ҳуқуқ лаёқати
Барча фуқароларнинг фуқаролик ҳуқуқ ва бурчларига эга бўлиш 
лаёқати (ҳуқуқ лаёқати) тенг равишда эътироф этилади.
Фуқаронинг ҳуқуқ лаёқати у туғилган пайтдан эътиборан вужудга 
келади ва вафот этиши билан тугайди.
1. Фуқароларнинг фуқаролик ҳуқуқларига эга бўлиш ва бурчни 
ўташга умумий қобилияти фуқароларнинг ҳуқуқ лаёқати деб аталади. 
Фуқаронинг ҳуқуқ лаёқати муайян юридик фактлар – ҳаракат ва 
ҳодисалар мавжуд бўлгандагина пайдо бўладиган конкрет субъектив 
ҳуқуқларга эга бўлишининг асоси бўлади.
ЎзР ФК 17-моддаси 1-қисмининг қоидалари билан барча фуқаро-
лар учун бир хил ҳуқуқ лаёқати назарда тутилади. ЎзР ФК бу 
моддаси Ўзбекистон Республикасини барча фуқароларининг бир 
хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, 
дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий 
мавқеидан қатъий назар, қонун олдида тенглигини кафолатловчи 
ЎзР Конституциясининг 18-моддаси қоидаларини мустаҳкамлайди. 
Бироқ, фуқароларнинг ҳуқуқ лаёқати тенглиги тамойили фуқаролар-
нинг муайян субъектив ҳуқуқларининг тенглигидан эмас, фақат 
фуқароларнинг ҳуқуқий имконияти тенглигидан далолат беради, 
чунки қонунда кўрсатилган (масалан, ЎзР ФК 18-моддасида), 
шунингдек, санаб ўтилмаган ва шу билан бирга тақиқланмаган 
фуқаролик субъектив ҳуқуқларига эга бўлиш имконияти (қобилияти), 
уларга ҳақиқатда эга бўлиш билан доимо мос тушмайди.
2. Фуқаронинг ҳуқуқ лаёқати у туғилган пайтдан эътиборан 
вужудга келади ва вафот этиши билан тугайди. Ҳуқуқ лаёқати 
фуқарога бутун умри мобайнида хос бўлиб, унинг ёши, соғлигининг 
ҳолати, ҳуқуқ ва бурчларни амалга ошириш имконияти ва ш.к. 
боғлиқ эмас. Ҳуқуқ лаёқати ҳатто ҳали туғилмаган болада ҳам 
пайдо бўлиши мумкин, масалан, ЎзР ФК 1118-моддасида мерос 
қолдирувчининг ҳаётлик пайтида ҳомила ҳолида бўлган ва мерос 

---

54
I бўлим. УмУмИй қОИДАЛАР
очилгандан кейин тирик туғилган болалари меросхўр бўлишлари 
мумкинлиги назарда тутилган.
Ҳуқуқ лаёқати ЎзР ФК 36-моддасида санаб ўтилган вазиятларда 
мавжуд бўлиб, тегишли шартларга риоя қилинган ҳолда суд 
томонидан фуқарони вафот этган деб эълон қилинганда ҳам 
тўхтатилади, чунки фуқарони вафот этган деб эълон қилиш унинг 
ўлимидаги каби оқибатларга олиб келади (ЎзР ФК 36-моддасининг 
4-қисми). Аммо вафот этган деб эълон қилинган фуқаро ҳаёт 
эканлиги аниқланса, ушбу фуқарони вафот этган деб эълон қилиш 
тўғрисидаги суднинг қарорини бекор қилувчи суд қароридан сўнг 
фуқаро яна тўлиғича «ҳуқуқий лаёқатли» бўлади.