Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси институти

 Зилзила билан боғлиқ юзага келиши мумкин бўлган фавқулодда 
вазиятларда аҳолининг хавфсизлигини таъминлаш муаммолари
ва уларни ҳал этиш йўллари
 
т.ф.PhD Қурбонов Б.Ю. (Фуқаро мухофазаси институти) 
Маълумки, табиий офатлар орасида кучли зилзила ўзининг аянчли 
оқибатлари, жиддий талофотлари билан ажралиб туради. Вақт танламайдиган 
бу офат бир неча сония ичида юзлаб, минглаб инсонларнинг қурбон бўлишига 
ва жуда катта миқдордаги иқтисодий зарарга олиб келиши мумкин.
Шу боисдан, 1996 йилда Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ташкил 
этилгандан сўнг, ҳукуматимиз томонидан ишлаб чиқилган қатор меъёрий - 
хуқуқий ҳужжатларда зилзила билан боғлиқ фавқулодда вазиятларнинг олдини 
олиш, кучли зилзила келтириб чиқарадиган талофотларни камайтириш 
масалалари кенг ёритилган. Хусусан, Ўзбекистон Республик асининг 1999 йил 
20 августдаги “Аҳолини ва ҳудудларни табиий ва техноген хусусиятли 
фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш тўғрисида”ги Қонуни, Ўзбекистон 
Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2007 йил 3 апрелдаги “Фавқулодда 

---

13 
вазиятларнинг олдини олиш ва прогнозлаш Давлат дастурини тасдиқлаш 
тўғрисида»ги 71-сонли Қарори билан тасдиқланган “Зилзила талофотларини 
камайтириш” Дастури, 2009 йил 9 июлдаги «Ўзбекистон Республикаси Фанлар 
академияси Сейсмология институтининг сейсмология станциялар моддий-
техника базасини мустаҳкамлаш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 191-сонли 
Қарори, 2011 йил 19 июлдаги билан тасдиқланган “Аҳолини зилзилалар 
оқибатида юзага келган фавқулодда вазиятларда (табиий ва техноген тусдаги) 
ҳаракат қилишга тайёрлаш комплекс дастурини тасдиқлаш тўғрисида”ги 208-
сонли ва 2011 йил 24 августдаги “Ўзбекистон Республикаси фавқулодда 
вазиятларда уларнинг олдини олиш ва ҳаракат қилиш давлат тизимини 
такомиллаштириш тўғрисида”ги 242-сонли Қарорлари шулар жумласидандир.
Маълумки Ўзбекистон географик ва геологик жойлашувига кўра,
ер юзасидаги сейсмик фаол минтақалардан бирида жойлашган бўлиб, 
республикамиз ва унга чегарадош ҳудудларда тез-тез зилзилалар содир бўлиб 
туриши табиий ҳол саналади. Ўзбекистоннинг марказий, шарқий ва жануби-
шарқий худудлари 8-9 балли сейсмик фаол ҳудудлар ҳисобланиб,
айнан ушбу ҳудудларда зич аҳолининг истиқомат қилишлари ҳамда кўплаб 
ҳаётий муҳим иқтисодий объектлар жойлашганлиги сейсмик хавфсизликни 
таъминлаш масаласининг нақадар долзарб аҳамиятга эга эканлигидан далолат 
беради. Таъкидлаш керакки, республикамиз ҳудудларида 1900 йилдан бери шу 
кунга қадар жами 34 та кучли (магнитудаси 5 дан юқори бўлган) зилзилалар 
содир бўлган. Масалан, 1966 йил 26 апрелдаги “Тошкент” зилзиласи, 2011 йил 
20 июлдаги Фарғона зилзиласи ва х.к.з. 
Амалдаги қонунчиликка асосан, Фавқулодда вазиятлар вазирлиги - 
Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятларда уларнинг олдини олиш
ва ҳаракат қилиш давлат тизимига кирувчи вазирлик, идора ва 
ташкилотларнинг аҳолини ва худудларни фавқулодда вазиятлардан 
мухофазалаш бўйича фаолиятини мувофиқлаштирувчи давлат органи 
ҳисобланади. Шу боисдан вазирлик кучли зилзила оқибатида келиб чиқадиган 
фавқулодда вазиятлардан аҳолини ва худудларни самарали мухофазалаш 
мақсадида, олдиндан кутиладиган талофотларни камайтириш ҳамда зилзилалар 
содир бўлганда оқибатларини зудлик билан бартараф этиш тадбирларини 
ташкиллаштиради. 
Сўнгги йилларда Ўзбекистонда ҳамда дунё миқёсида содир бўлган 
ҳалокатли зилзилалар оқибатларини ўрганиш таҳлили шуни кўрсатдики, асосан 
сейсмик хавфсизликни таъминлашда қуйидаги муаммолар мавжуд: