Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

АССОЦИАЦИЯ (adsocio – бирлаштириш, қўшиш) – психика элементлари ўртасидаги алоқа. Мазкур алоқа туфайли бир унсурнинг юзага келиши муайян шароитда у билан боғлиқ бўлган бошқа унсурни вужудга келтиради. А.нинг энг оддий натижасига инсоннинг алифбедаги ҳарфларни изчиллик билан такрорлаши мисол бўлади. А. субъект билан объектнинг ўзаро таъсири жараёнида ўзаро таъсирнинг оддий маҳсулларидан бири сифатида пайдо бўлиб, буюмлар ва ҳодисаларнинг реал алоқаларини ўзида акс эттиради. А. психик фаолиятнинг зарур шартидир. А. инсон психикаси(руҳияти)нинг барча мураккаб тузилишлари асосини ташкил этади.
Фалсафада А. ҳис–туйғулар ўртасидаги алоқалар сабаби сифатида қўлланилади. Аристотель уларнинг ўхшашлиги ва фарқини кўрсатиб берган. Кейинчалик тасаввурларнинг макон ва замондаги яқинлиги ҳисобга олина бошланди ва ниҳоят, уларнинг вақтдаги яқинлигига тўхталинди.
А. билвосита тасаввур, ҳиссиёт, гештальт сифат, мақсад, аҳамият, исми, фикр жамлиги ва ҳ.к. ўзаро боғловчи воситалар сифатида ишлатилади. Барча ҳолатларда А. ёрдамида ҳамма нарсани ўзаро боғлаш мумкин деб қаралган. Бу умумий психология томонидан хато сифатида инкор этилди. А. назарияси ўрнини гештальтпсихология алоқалари эгаллади.
Ассоциатив алоқалар хотирада ахборотни сақлашнинг энг яхши усулидир.
А.лар қуйидаги йўллар орқали ташкил топади:

• 
  тасодифий;
  
• 
  кўрсатма майл, ҳавас, қизиқиш ва апперцепциялар таъсирида, тасаввурнинг тажриба, билимлар захираси ва инсон маънавий ҳаётининг умумий мазмуни, шунингдек тасаввур қилиш пайтида унинг руҳий ҳолатига боғлиқ равишда;
  
• 
  онгли ёки ғайришуурий (онгсиз), ёхуд тўлалигича англанмаган равишда.
  

Ассоциатив алоқалар фикр юритиш йўлини белгилаб беради. А.ларни тажриба асосида ўрганишга В.Вундт, З.Фрейд, К.Юнг каби олимлар катта ҳисса қўшганлар. Ғайришуурий (онгсиз) жараёнларда ассоциатив қонуниятлар бу жараёнларни бошқариб, устувор роль ўйнайди.


АТАРАКСИЯ (юнон. аtaraxia – безовталанмаслик) – донишманд қалбининг руҳий осойишталиги ва безовталанмаслик ҳолатини ифодалайди. А. – шодлик, қайғуга бепарволиги, ҳиссиётларга берилмасликни билдиради.