Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси

Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат: 
- ўзбек тилшунослигида илк бор парантез бирликлар матн доирасида 
ўрганилди; 
- 
бадиий 
матнда 
парантезаларнинг 
поэтик 
актуаллашиш 
қонуниятлари ҳам ўзбек тилшунослигида биринчи марта тадқиқ этилди; 
- киритмаларнинг киришларга қараганда семантик жиҳатдан бойлиги, 
ранг-баранглиги ва шунинг учун ҳам бадиий матнда кўпроқ, кучлироқ поэтик 
таъкид олиши кўрсатиб берилди; 
- парантеза ва у кирадиган асосий гап (ѐки микроматн) ўртасидаги 
муносабатнинг ўзига хос алоқа тури – интродуктив алоқа эканлиги асослаб 
берилди; 
- таркибида гап шаклидаги парантезалар, яъни предикатив 
парантезалар мавжуд бўлган гапларнинг синтактик мақомини қўшма гапнинг 
алоҳида, ўзига хос тури сифатида баҳолаш мақсадга мувофиқлиги 
кўрсатилди; 
- парантезаларнинг бадиий тасвирда хилма-хил поэтик мақсадларнинг 
рўѐбга чиқишида иштирок этиши аниқланди; 
- парантезаларнинг бир коммуникатив йўналишли ва икки 
коммуникатив йўналишли турлари ажратилди, тавсифланди ва икки 
коммуникатив йўналишли парантезаларнинг юқори лингвопоэтик қимматга 
эгалиги кўрсатиб берилди; 

---

- 8 - 
8 
- парантезалар ҳам ѐзувчининг индивидуал-бадиий услубини 
шакллантирадиган синтактик унсурлардан бири эканлиги аниқланди. 
Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти. Ушбу 
тадқиқотда умумлаштирилган назарий хулосалардан формал-структур, 
семантик ва экспрессив синтаксиснинг назарий ва амалий муаммоларини ҳал 
қилишда фойдаланиш мумкин. Айни пайтда диссертацион иш натижалари 
“Синтаксис”, “Стилистика”, “Нутқ маданияти” ҳамда “Лингвопоэтика”, 
“Бадиий матннинг лингвистик таҳлили” каби курсларни ўқитишда, 
дарсликлар, ўқув-услубий қўлланмалар, илмий рисолалар яратишда қўл 
келади.