Ўзбекистон республикаси фанлар академилси хоразм маъмун академияси

*
Ўша архив, уша жсйда.
5 
Иепеспв Г.
Ўша асар, 53-бет.
151
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

йўсинда хон ҳукумати билан туркман уруғлари ораларидаги 
муносабат мустамлакачи амалдорлар томонидан доимо касддан 
кескинлаштирилиб турилди. Икки орадаги муносабатнинг 
кескинлашуви сабабларини ўрганишни ва уни бартараф килишни 
истамадилар.
Юқорида кайд килганимиздек, бу даврга келиб хон амал- 
дорлари орасида кучайиб бораётган игвогарликлар, ҳаёсизлик- 
лар, порахўрликлар фукароларнинг ғазабини оширмоқда эди.
Шундай қилиб, Хива хонлигида эзилган халқ оммаси 
истибдод ва мустамлакачилик зулмига қарши қўзғалиши учун 
етарли асос юзага келган эди.
Россия 
мустамлакачилари 
Хива 
хонлигини 
истило 
қилганларида у ерда нимаики бойлик бўлса ҳаммасини эгаллаш 
ва қадимдан экилмасдан ётган ҳосилдор ерларни ўзлаштириш, 
у ерларга русларни кўчириш, хонликни руслаштириш йўли 
билан уни бошкаришни режалаштирган эдилар. Боскинчилар 
хонликда ўз режаларини амалга ошириш учун биринчи 
навбатда хиваликлар томонидан юзага чиқиши мумкин бўлган 
мустакиллик ҳаракати хавфини тугатиш ҳакида ўйлардилар. 
Мустамлакачилар бунинг ҳам чора-тадбирларини кўрган эдилар. 
Генерал Кауфман хонликдаги боскинчилиги ниҳоясига етишидан 
олдин Хива хонлигида Россия ҳукмронлигини мустаҳкам 
тутиб туриш ва Гандимиёнда имзоланган мустамлакачилик 
шартномасининг тўла-тўкис бажарилишини назорат килиш 
максадида Амударёнинг ўнг ки^эғоғида Петро-Александровский 
истеҳкомини қуриб, унга полковник Иванов бошчилигидаги 
9 рота ва 4 казак юзлиги, 8 та дала ва 12 та крепост замбарак- 
ларидан иборат махсус ҳарбий қисмни колдирди1. У ерда 
Сирдарё вилояти ҳарбий губернаторлигининг Амударё бўлими 
барпо килиниб, унинг бошлиғига Хива хонлиги устидан назорат 
қилиш вазифаси юклатилди.
1 
Жуковский С В.
Сношения России с Бухарой и Хивой за последнее трехсотлетие. Петрограл, 
1915. С. 180; 
Ботт А.
Материаль! для истории службь! и деятельности туркестанских саперпв за 
25 лег.С.Пб., 1897, С 118.
152
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Нукусда ҳарбий истеҳком ва гарнизон қурилди1. Хива 
шаҳрида ҳам босқинчиларнинг ҳарбий отряди қолдирилди1
2. 
Шундай қилиб, Россия мустамлакачилари Хива хонлигининг 
ичкарисидан ҳам, татқарисидан ҳам ҳарбий қисмлар билан 
ўргимчакдек ўраб, унинг тизгинини маҳкам тутиб олдилар. 
Хон 
ҳукуматининг навкарлари тарқатиб юборилди. 
Шу 
билан мустамлакачилар ўзларини хиваликларнинг озодлик 
ҳаракати хавфини бартараф этгандек бўлдилар, лекин улар 
тинчлана олмаднлар. Чунки мустамлакачиларнинг хонликдаги 
сиёсати хоразмликларнинг тинч ва фаровон ҳаёт кечиришига 
қаратилмаган эди.