Ўзбекистон республикаси давлат солиќ ЌЎмитаси солиќ академияси


Guruhlashtirish usuli va uni tahlilda qo’llanilishi



Download 1,17 Mb.
bet7/99
Sana18.07.2022
Hajmi1,17 Mb.
#823396
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   99
Bog'liq
Moliyaviy tahli maruza

4. Guruhlashtirish usuli va uni tahlilda qo’llanilishi

Har bir iqtisodiy hodisa va jarayonlar eng avvalo boshlang’ich hujjatlarda aks ettiriladi. Bu boshlang’ich xujjatlardagi ma’lumotlarni tahlil qilish uchun, ular ma’lum tartibga solinishi «analitik gruppalashtirish» zarur. Analitik gruppalashtirish - bu yig’ma-umumiy ma’lumotlardan alohida muhim belgilari va hususiyatlari buyicha guruhlarga ajratishdir.


Guruhlashtirish usuli – iqtisodiy izlanishlarda bir tarkibli, ko’plab ko’rsatkichlarning o’zaro aloqadorligi va bog’liqligini tavsiflashdagi muhim usul sifatida qo’llaniladi. Ma’lumotlar o’zining guruhlash belgisi bo’yicha turlicha tarkiblangan holda o’rganiladi. Bu esa ko’rsatkichlarning o’zaro bir-biriga nisbatan qiyosiy o’zgarishlarini, ularning sabablarini aniqlash, baholash imkonini beradi. Shuningdek, guruhlash usuli moliyaviy va boshqaruv tahlili uchun zarur bo’lgan ma’lumotlarni qayta ishlashda ham muhim hisoblanadi.
Guruhlash yordamida o’rganilayotgan ko’rsatkichlar tarkibidagi ilg’or korxonalarga tegishli bo’lgan ma’lumotlarni ommalashtirish ham mumkin.
Analitik guruhlarni o’zining bajaradigan maqsadi va mazmuniga qarab: tipologik, tarkibiy va omilli guruhlarga ajratish tushuniladi. Bunday guruhlar tuzishga sanoat korxonalarida barcha hodimlarni kategoriyalarga ajratilishini misol qilish mumkin. Sanoat ishlab chiqarish xodimlarining kategoriyalariga qarab asosiy va yordamchi ishchilarga, injener-texnik hodimlar va ishchilar o’rtasidagi nisbatlarni qay darajadaligini o’rganiladi. Shu bilan birga keyinchalik har bir turdagi kategoriyadagi xodimlarni o’z ichiga yana mayda guruhchalar tuzilishi mumkin. Masalan: ishchilar kategoriyasini hisob kodi bo’yicha yana bo’laklarga bo’lish mumkin.
Tarkibiy guruhlashtirish - umumiy yirik belgilar bo’yicha tuzilgan gruppalar ichidan ayrim qonuniyatlar va belgilarni o’rganishga mo’ljallanadi. Masalan: umumiy ishchilar sonini malakasi, ma’lumoti, ish (tartibi) tajribasi, yoshi, jinsi va boshqa belgilari bo’yicha o’rganish.
Omilli guruhlashtirish - o’rganiladigan hodisa va qonuniyatlarning o’zgarish sabab-oqibatlariga ta’sir qiluvchi omillar bo’yicha guruhlarga ajratishga mo’ljallanadi. Bunday guruhlarga hodimlarning oylik maoshini o’zgarishini va ularning ish stajiga bog’liqligiga qarab guruhlar tuzishni misol qilib keltirish mumkin.
Bu yuqorida keltirilgan guruhlashtirishning barcha turlari xo’jalik faoliyatini tahlil qilishda qo’llaniladi. Hozirgi tuzulayotgan hisobot formalarida keltirilgan ma’lumotlar ham ma’lum belgilari va xususiyatlariga qarab guruhlarga ajratilgan holda keltirilmoqda, mehnat ko’rsatkichlarni hodimlar kategoriyalari bo’yicha keltirilishi, ularga sarflangan mehnat haqi (5-forma) sarflangan xarajat turlari bo’yicha (22-forma) ma’lumotlar ham ma’lum tarzda guruhlashtirilib keltirilgan. Hisobotlardagi ma’lumotlarning guruhlashtirilib keltirilganligi xo’jalik faoliyati tahlili ni bajarishni onsonlashtiradi.
Boshqaruv ishlarni qo’yi zvenodan yuqoriga qarab kattalashuvi bilan guruhlashtirish usulining ahamiyati va mazmuni o’sa boradi. Xo’jalik faoliyatini tahlil qilishda guruhlashtirish qo’llanilsa ma’lum talab va qonuniyatlarga amal qilinadi. Masalan: tipologik guruhlar tuzganda iqtisodiy asoslangan, tahlilda aniq qonuniyatlar ko’rinadigan guruh tuzumiga intilish lozim.
Tarkibli va omilli guruhlashtirishda esa – guruhlar oralig’idagi farqlar, masofalar bir-biriga moslanish lozim.



Download 1,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish