Ўзбекистон республикаси давлат божхона қЎмитаси

 
3. Кўрсатувларни ҳодиса жойида текшириш тушунчаси, мақсади 
ва вазифалари
 
Мазкур тергов харакати тергов ва суд амалиѐтида кўпдан буѐн 
қўлланиб келаѐтган бўлсада, назарий жиҳатдан яқин ўн йиллар ичида 
чуқурроқ ишланиб янги жиноят процессуал қонунида алоҳида моддаларида 
таърифланиб, мустақил тергов харакати мақомига эга бўлди. 
ЎзР ЖПКнинг 132-моддасида кўрсатилишича, сўроқ қилинган 
шахснинг берган маълумотларини ҳодиса жойида текшириш, яъни 
топилган нарсалар, хужжатлар, излар қаерда бўлганлигини кўрсатиб 
бериши; бир неча шахснинг айни бир ҳодиса тўғрисида берган 
кўрсатувларидаги ўхшашлик ва фарқларни аниқлаш учун ишда 
аҳамиятли бўлган жой ѐки йўналишни шахс кўрсатиб бериши; 
ҳолатларни қайта тиклаш ва ҳодиса содир бўлган жойдаги шароит 
билан қиѐслаш орқали кўрсатувларнинг тўғри ѐки нотўғрилигини 
аниқлашдан иборатдир. 
Кўрсатуви текширилаѐтган шахс ҳодиса содир бўлган жойда айрим 
нарсаларни топиш, жойни кўрсатиш, муайян харакатларни намойиш 
қилиш орқали тушунтириш беради ѐки ўзининг аввал берган 
маълумотларига аниқлик киритади, ҳодиса содир бўлган жойда 
беркитилган ѐки йўкотилган ашѐвий далиллар-изларнинг жойини 
кўрсатиб бериши, шунингдек, терговга-судга номаълум ҳолатлар ҳақида 
ҳам хабар бериши мумкин. 
Текширилаѐтган маълумотлар жиноий ишга алоқадор бўлган, ҳолатлар 
бўлгандагина бу тергов харакатининг натижаси далил бўлиб хизмат 
қилади. 

---

Кўрсатувларни ҳодиса жойида текшириш ташқи кўриниши ва умумий 
вазифаларига кўра кўздан кечириш, тинтув, тергов эксперименти ва таниб 
олишга кўрсатиш каби тергов харакатларига бирмунча ўхшаб, уларни баъзи 
бир элементларини ўз ичига олгандир. Шу билан бирга мазкур тергов 
харакатини юқорида кўрсатилган кўздан кечириш эксперимент, таниб олиш 
харакатлари билан алмаштириб бўлмайди, чунки уни ўтказиш тартиби, 
мақсади, предмети каби процессуал хусусиятлари асосида мустақил тергов 
харакати сифатида ўз ўрнига эгадир. 
Кўрсатувни ҳодиса жойида текшириш гумонланувчи, айбланувчи, 
баъзида жабрланувчи ва гувоҳларнинг кўрсатмаларидаги маълумотларни 
ҳодиса содир бўлган жой билан боғлиқ бўлган ҳолатларни текшириш, айрим 
деталларини аниқлаш учун холислар иштирокида ўтказиладиган харкатдир. 
Зарур бўлган ҳолларда мутахассис ҳам иштирок этиши мумкин. Мазкур 
тергов харакатнинг асосий мақсади - кўрсатмадаги айрим маълумотларни