Ўзбекистон республикаси давлат божхона қЎмитаси

усул ва услублар – методларини ўз ичига олади. 
Суриштирувчи, терговчи ва тезқор ходимларнинг амалиѐтида тергов 
тактикасининг манбаи бўлиб жиноят-процессуал қонуни, умумлаштирилган 
тергов тажрибаси ва криминалистика фани хизмат қилади. 
Жиноят-процессуал қонуни айрим тергов ҳаракатларини назарда 
тутади ва уларни олиб бориш тартибини акс этади. Криминалистика асосида 
илгор тергов тажрибасини ўрганиш ва умумлаштириш асосида жиноятни 
очишга, текширишга ва унинг олдини олишга қаратилган аниқ тактик 
тавсиялар ишлаб чикади. Барча криминалистик техник воситалари ва тактик 
усул ва услубларини бажарилиши билан бир қаторида психология ҳам 
тергов олиб боришда, унинг муваффақиятли тугалланишида муҳим 
аҳамиятига эгадир. 
Аввало тактик усулларни қўллашда олдин суриштирувчи, терговчи 
тезкор ходим бу усулларни ўзи тўлиқ билиши, шу билан бирга шахснинг 
психологиясининг билиши ва усуллардан қайси бирини биринчи бўлиб 
қўлланиш маъкуллигини ҳал килиши керак. 
Кўп йиллик амалиѐт тажрибаси шуни кўрсатадики, тергов 
тактикасида мантиқдан фойдаланиш мухим аҳамиятга эга. Дастлабки 
текшириш, суриштирув, тергов ва тезкор-қидирув харакатларини олиб 
боришда, режалаштириш, версияларни (гумон-тахминларни) илгари суриш 
ва уларни текшириш режалаштиришни асосини ташкил қилади. Тактик 
услубларни янада самарали бўлиши учун жиноий иш юзасидан аникланиши 
лозим бўлган ҳолатларни гумон-тахминларни юритиш билан ҳам текшириш 
лозим. Бу борада тергов ҳаракатларни тезкор-қидирув чоралари билан 
ҳамкорликда ўтказиш ва қўлланадиган тактик услубларини дастлабки 
текширишнинг айнан шу босқичидаги ҳолатига мос равишда танлаш катта 
аҳамиятга эгадир. 
Жиноят ишини текширишнинг бошланғич босқичида воқеа содир 
бўлган жойни кўздан кечиришда, гумонланувчини сўроқ қилишда турли 
қарама қарши вазиятлар мавжуд бўлади. Булардан кўпрок учрайдиган 
ҳолларидан 
бири, 
жиноятнинг 
изларини 
йўкотишга 
қаратилган 
ҳаракатлардир. 
Мана шундай вазиятларни хакикий ѐки сунъий ҳосил бўлганлигини 
аниклаш учун суриштирувчи, терговчи ва тезкор ходим версия (тахмин) 
юритиши ва уларни текширишда тактик услубларни ва мутахассислик 
маҳоратини ишлата олиш лозим.
Криминалистик тактиканинг энг муҳим қоидалари жумласига 
қуйидагилар киради: 
- жиноятларни тергов қилиш чоғидаги тергов ҳаракатларининг оқилона 
тактик усуллари; 
- криминалистик тактик комбинациялар (ҳаракатлар мажмуи) ва 
операциялар; 
- жиноятларни тергов қилишни режалаштириш ва тезкор-қидирув 
ходимлари билан терговчининг ўзаро ҳамкорлиги; 

---

- жиноятларни тергов қилишда жамоатчилик ва оммавий ахборот 
воситаларининг ѐрдамидан фойдаланиш; 
- жиноятларни тергов қилишда гумон қилинувчилар, айбланувчилар ва 
жиноят процесси бошқа иштирокчиларининг шахсини ўрганиш; 
- жиноятларни тергов қилишда махсус билимлардан фойдаланиш; 
- терговчининг жиноятларни олдини олишга доир фаолияти.