Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kummunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Фойдаланиш муддатининг узоқлиги. Тола вақт ўтган сари эскиради, яъни ётқизилган кабелларда сўниш аста секин ошиб боради. Бироқ , оптик тола ишлаб чиқаришнинг замонавий технологияларининг мукаммаллашуви бу жараённи секинлаштиради ва фойдаланиш муддатини узайтиради. Толали оптик кабеллардан фойдаланиш муддати тахминан 25 йилни ташкил этади.
Оптик кабеллар ишлатилиш шароитига қараб электр кабеллари сингари иккита асосий гуруҳга бўлинади:

• 
  линия кабеллари – бино ташқарисида яъни бинодан ташқарида бўлган ерларда ётқизилувчи ва техник хизмат кўрсатувчи кабеллар;
  
• 
  бино ичида ётқизилувчи – бино ичида ётқизилувчи ва хизмат кўрсатувчи кабеллар.
  

Линия кабеллари магистрал (давлатлараро ва шаҳарлараро), минтақавий ва маҳаллий тармоқларда қўлланиб, у ўз навбатида қайд этиб ўтилган тармоқларда ҳозирги замон талабига жавоб берувчи алоқа узатиш воситалари ёрдамида жуда ҳам катта бўлган маълумотларни узатиш ва қабул қилиш учун қўлланувчи йўналтирувчи тизимлардаги муҳит бўлиб ҳисобланади. Бир модали нурўтказувчи толалардан ташкил топган оптик кабеллар узатувчи муҳити бўлиб ҳисоблангани учун улар жуда ҳам кичик йўқотувчанликга эга бўлганлиги учун уларни турли хил тармоқларда қўллаш имконини беради. Телекоммуникация тармоқларида линия кабелларини қўлланиши ҳисобига уларни ётқизиш ва хизмат кўрсатиши бўйича улар бир неча турларга бўлинади.
Шу муносабат билан линияда қўлланувчи оптик кабеллар асосан учта гурухга бўлинади:

• 
  ер ости;
  
• 
  ҳавода осилувчи;
  
• 
  сув ости.
  

Оптик кабелнинг асосий конструктив элементлари қуйидагилардан иборат:

• 
  оптик тола;
  
• 
  оптик модул;
  
• 
  оптик кабелнинг ўзаги;
  
• 
  қаттиқловчи элементлар;
  
• 
  гидрофоб материаллар;
  
• 
  зирх қатлами;
  
• 
  кабел қобиғи.
  

Оптик тола – оптик кабелнинг асосий элементи бўлиб, у ўз навбатида йўналтирувчи узатув муҳити вазифасини бажаради.
Оптик модул – оптик кабелнинг (мустақил равишдаги) маълум бир конструктив элементи бўлиб, унинг ичида битта ёки бир нечта оптик толалар жойланиши мумкин. У ўз навбатида толани муҳофазаловчи элементи вазифасини бажариши билан бирга оптик толани узилиш ҳолатини бир мунча камайтиради, ҳамда муҳофазаланган ҳолда толага кўндаланг ва узунасига тушувчи турли хил кучлардан муҳофазалайди ва уларни бир мунча стабил равишда ишлашини таъминлаб беради.
Оптик модуллар қуйидаги турлардан иборат:

• 
  найчасимон;
  
• 
  профилланган яъни кўндаланг кучланганликга эга бўлган ўзакдан иборат;
  
• 
  тасмали.
  

Найчасимон турдаги оптик модул ичида жойлашган оптик толалар бемалол равишда ўрамсиз ҳолатда (8.а – расм) ёки марказий қаттиқловчи элемент атрофида ўралган ҳолда (8.б – расм) ёхуд мустахкам қаттиқ ҳолдаги буфер кўринишдаги қоплам орасида (8.в – расм) жойлашиши мумкин.


3 2 1 3 1 6 3 4

8–расм Оптик модул тузилиши

а), б) ва в)–найчасимон; г)–профиланган

1–найча; 2–ҳаво ёки гидрофоб компаунд; 3–муҳофазаланган қоплам орасидаги оптик тола; 4–марказий қаттиқловчи элемент; 5–тасма; 6– профилланган ўзак V–кўришдаги; 7–зич равишдаги буфер қатлам

Оптик толаларни пайвандлаб улаш жараёни:

1.2.6 – расм. Керак бўладиган асбоблар
1. Толани тайёрлаш.

2. Қобиқни ажратиш.

3. Толани текис равишда кесиш.

4.Тола учларини бир-бирлари билан юзлаштириш .



5. Толани пайвандлаб улаш.

6. Натижани бахолаш

Куринишида бўлади.

ХУЛОСА.
Замонавий технологияларнинг ютуқлари жамиятни компьютерлаштириш ҳисобига ҳозирги кунда ҳаётимизнинг барча соҳаларида ўзгаришлар содир бўлмоқда. Бугунги кунда глобал компьютер тармоғи кўплаб бирлашган корпоратив ва локал тармоқларни ташкил этади. Шунга қарамасдан алоқа соҳасида ишловчи барча мутахасисларга маълумки, охирги пайтда ахборотларни узатиш ҳажмининг ошиши, мавжуд бўлган имкониятли каналларнинг ўтказувчанлик қобилиятининг етишмаслигига олиб келмоқда.
Бу асосан интернет, видео, видеоконференция, электрон почта ва бошқа хизматларни пайдо бўлиши билан боғлиқ. Корпоратив тармоқларда бу муаммоларни юқори частотали узатиш каналларини арендага бериш орқалиҳал қилиш мумкин, лекин хонадон секторида ва кичик бизнес секторида бу муаммоларни ҳал қилиш қийинлашади. Бундай муаммоларни ҳал қилишда ҳозирги пайтда нафақат глобал телекоммуникация тармоқларида, балки абонент линияларида ҳам янги технологияларни қўллаш орқали бартараф этиш йўлга қўйилмоқда.
Сўнгги 15 йил мобайнида ахборот-коммуникатсия технологияларининг кескин ривожланиши билан мамлакатимиз алоқа соҳасида юқори натижаларга эришилаётганлигининг шоҳиди бўлмоқдамиз. Телекоммуникатсия тармоқларини модернизатсиялаш, замонавий технологияларни қўллаш, уларни оптималлаштириш ишлари натижасида жаҳон ахборот интеграциялашув жараёнига Ўзбекистоннинг жадал суратда қўшилиши кўзга ташланмоқда.
PON технологияси республикамиз алоқа тармоқларида қўлланилса, алоқа сифат кўрсаткичларида туб бурилиш ясайди ҳамда жаҳон стандарти талабига жавоб берадиган поғонага олиб чиқади. PON технологияси, унинг ўзига хос хусусиятлари, шунингдек, биноларга ма’лумотларни узатишда тармоқ имкониятлари янада кенгаяди сифат даражаси сезиларли ортади.
Шундай қилиб, GPON технологияси ҳозирги кундаги барча хизмат кўрсатишларга ёрдам бера олиш билан биргаликда абонентларнинг ўзаро алоқа қилишлари учун янги хизматлар ва бизнес мижозлар талабларига жавоб бера олади. Мамлакатимиз телекоммуникатсия тармоқларини PON технологияси асосида қурилган тармоқларга ўтказиш катта спектрдаги хизматлар турини тақдим қилади. Бу эса фойдаланувчилар ўртасида ахборот алмашинув жараёнини тезлаштиради.