Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini

2.2. Muhandislik sohasida vertual laboratoriyalar yaratish prinsiplari

 

Masofaviy  o’qitish  bilan  avtomatlashtirilgan  vertual  laboratoriyalar  yaratish  yangi 

yo’nalishlardan  biri  hisoblanadi.  Bu  yerda  vertual  so’zi  modelning  namoyishi  yoki 

eksprementni  simulyatsiya  qilish  emas,  balki  laboratoriya  stendining  boshqarish 

paneli  kompyuterli  kuzatish,  ya’ni  o’lchov  asboblari  hamda  indikatorlarni  monitor 

orqali  real  holatda  kuzatish  hisoblanadi.  Muhandislik  sohasida  bunday  vertual 

laboratoriyalar  yaratish  mutaxassislarni  tayyorlashga,  shuningdek  o’lchov  asboblar 

bilan ishlashga mo’ljallangan.

 

Sanoat  sohasida  ko’pdan  beri  ishlab  chiqarishni  avtomatlashtirish  holati  kuzatilib 

kelinmoqda.  Birinchi  bosqichda  qurilmalarning  boshqaruvchi  qismlari  yagona  nazorat 

paneliga o’tkazildi. Keyingi bosqichda,  ishlab chiqarishda boshqarish elementi sifatida 

EHM  (elektron  hisoblash  mashinasi)  lardan  foydalaniladi  va  uning  displeyi  nazorat 

paneli  sifatida  ishlatiladi.  EHM  dan  foydalanish  natijasida  ishlab  chiqarish  jarayonida 

operator  bevosita  ishtirok  etmaydi,  balki  operator  va  lokal  tarmoqda  ma’lumotlarni 

yig’ish,  qayta  ishlash  EHM  ini  birlashtirish  yetarli  bo’ladi.  Bunday  holat  yaqin 

kelajakda  operator  istalgan  joyda  turib  internet  orqali  ishlab  chiqarishni  boshqarishi 

mumkin.

 

Tizimning  asosiy  zvenosi  bir  qancha  eksprimental  qurilmadir  (o’rganilayitgan 

qurilma  yoki  fizik  jarayon).  Bo’layotgan  jarayon  haqida  axborot  datchiklar  yordamida 

ma’lumotlarni  yig’ish  va  qayta  ishlash  tizimiga  beriladi.  Bu  tizim  o’zida 

mikroprotsessor va boshqaruvchi ko’p kanalli analog-raqamli o’zgartirgich (AЦП) larni 

qamrab  oladi.  Analog  ko’rinishdan  son-raqamga  aylantirilgan  ma’lumot,  COM,  LPT, 

USB,  PCI  interfeysli  kompyuterga  beriladi.Interfeys  texnik  ,  dasturiy  rivojlanishning 

murakkabliklarini  va  zaruriy  komponentlarning  qiymatlariga  qarab  tanlanadi. 

Kelgusidagi  ma’lumotlar  (ularning  tuzulishi,  tahlili,  foydalanuvchiga  jo’natish  uchun 

tayyorlanishi)  ni  kompyuter  serverining  dasturiy  ta’minoti  qayta  ishlaydi.  Umumiy 

holda  foydalanuvchida  tajriba  talablari  (izlanayotgan  qurilmaning  ishlash  rejimi)  ni 

o’zgartirish imkoniyati bo’lishi kerak. Buning uchun foydalanuvchi erkanida boshqarish 

organlari  (rostlagich,  yoqib-o’chirgich  va  boshqalar)  joylashishi  kerak.    Boshqarish 

tizimi o’zida raqam-analogli o’zgartirgich (ЦАП) to’plami mavjud

 

---

bo’lib,  shu  orqali  izlanayotgan  tizimning  parametrlarini  o’zgartiradi.  Bunday  tizimni 

ishlab chiqish uchun quyidagi masalalar yechish kerak:

 

^ vertual laboratoriya yaratishdan maqsad;

 

^ interfeys tanlash;

 

^ mikrokontroller, datchik va zarur bo’lganda boshqarish elementlarini tanlash.