Ернинг навигацион сунний йўлдошларининг кўрсаткичлари
18.1-жадвал
Кўрсаткичлар
NAVSATAP GPS
тизими
ГЛОНАСС
Тизими
Сунъий йўлдошлар сони
24
24
Орбиталар сони
6 (60
0
дан)
3 (120
0
дан)
Орбитадаги сунний йўлдошлар
сони
4 (90
0
дан)
8 (45
0
дан)
Орбитанинг айланиш тури
Доиравий
Доиравий
Орбитаниг баландлиги
20145км
19100 км
Орбитаниг қиялиги
55
0
64,8
0
Даврий айланиши
11 соат15 мин.44 с.
11соат57мин. 58,3 с.
Кордината тизими
WGS-84
ПЗ-90
Ушбу тизимдаги йўлдошларнинг частотаси дальномер кодлари билан
модулланган. GPS дан ҳолироқ барча йўлдошларнинг коди бир ҳил ва шу
билан биргаликта турли частотага эга.
NAVSATAP GPS ва ГЛОНАСС тизимларининг айрим кўрсаткичлари
ҳақидаги маълумотлар 18.1-жадвалда келтирилган.
IV.18.2. Ер усти – космик тасвир олиш
Ер усти космик тасвир олиш усули аталмиш топографик тасвир
автомобиль йўлларини қидирувдаги замонавий усуллардан ҳисобланади. Бу
тасвир олиш усули ―GPS‖ навигацияли ернинг сунъий йўлдошидан
фойдаланишга асосланган. Орбитал
“NAVSTFR” АҚШ
ѐки
“ГЛОНАСС”
Россия
мажмуасидан дала геодезик ишларини бажаришдада керакли
миқдорда ва талаб этилган аниқликда ўлчаш ишларини олиб боришда ―GPS‖
қабул қилувчилар қўлланилади. ―GPS‖ қабул қилувчи мосламалр вазифаси ва
координаталарни ўлчаш аниқлиги бўйича уч синфга ажратилади.
Қабул қилувчи воситаларнинг турлари
18.2-жадвал
Қабул қилувчи воситалар
турлари
Координаталар
аниқлиги
Вазифаси
Навигация класси
150 – 200 м
Транспортда ва халқ ҳўжалигида
масалалар ечиш
Картография ва ГИС класси
1 − 5 м
Муҳандислик – геодезик масалалар
Геодезик класс
1см гача
Барча муҳандислик – геодезик
масалаларечиш
88
―GPS‖ қабул қилувчи воситаларнинг турлари кўплигига қарамай,
муҳандислик–геодезик ишларни ташкил қилиш ва бажаришда бир вақтни
ўзида АҚШ нинг ―NAVSTFR‖ ва Россиянинг ―ГЛОНАСС‖ орбитал
станциялари
тизимида
ишлайдиган
қабул
қилувчи
воситаларда
фойдаланишга ҳаракат қилиш лозим. Шундай қабул қилувчи воситалар
ҳақидаги маьлумотлар келтирилган.
Ер усти космик топографик тасвирларни ―NAVSTFR‖ ва ―ГЛОНАСС‖
ер йўлдоши навигация тизимларида фойдаланиш келтирилган координата
тизимлари кўрсатиб ўтилган. Шу билан бирга ―ГЛОНАСС‖ тизимида
жойнинг баландлик қийматлари 1971 йил қабул қилинган Болтиқ баландлик
тизимида эканлигини эслатиб ўтамиз.
GPS қабул қилувчи воситалардан топографик тасвир олишда
фойдаланишда базавий таянч станциялар билан ишлашда дифференциаль
позиционалаш ―Differtntial GPS‖ – GРS режими қўлланилади.
Тасвирга олинаѐтган жойга кўра, тасвир олишда бир нечта технологик
схема қўлланилади:
А) Очиқ худудларда планли − баландлик асоси давлат геодезик
тўрининг бирор бир шаҳобчасига ѐки махсус зичлаш тўрининг нуқтасига
дифференциал базавий DGРS – станцияни жойнинг кўринадиган тепаликка
ўрнатилиб давлат геодезик тўрларига боғланган ҳолда барпо этилади. Давлат
геодезик тўрларига боғлашда аньанавий усуллар қўлланилади.
Базовий DGРS − станция ўзи томонидан сунъий йўлдошлардан GPS
қабул қилувчилар ѐрдамида олинган координаталарга тузатмалар киритади.
Худудни тасвирга олиш майдони 10 км ташкил этади ва GPS қабул қилувчи
рейкачилар сони чегараланмайди. Тасвир олиш ишлари ҳар қандай об −
ҳавода ҳам олиб борилиши мумкин.Тасвир ишларини таьминлаш учун
аввало,
котроллерлардан
фойдаланиб, GPS
−
қабул
қилувчини
инициализация (бошланғич қийматларни белгилаш, қабул қилиш) этилиб,
ўлчаш бирлиги ва координата тизимлари қабул қилинади.
Рейкачилар оддий тахеометрик тасвир олишдаги каби барча характерли
нуқталарда (релъеф ва пикет нуқталари), аввалдан режалаштирилган
маршрут бўйича ҳаракатланади. Дисплей контроллерасида ҳосил бўлган
жойдаги нуқталарнинг координаталари оддий тўғмачага босиш орқали
мальумотлар магнит жамловчисига ѐзиб қўйилади.Олинган маьлумотлар
камерал шароитида топографик планларни ҳосил этишда асос бўлиб ҳизмат
қилади.
Б) Ёпиқ, турли тўсиқлар дарахтзор, ўрмонзор ва ҳ.к. худудларда
тасвирнинг планли − баландлик асос нуқталарини жойида белгилаш ва
мустаҳкамлашда йўлакчалар очилиши билан бирга аралаш усуллар
қўлланилади. Бунда аьннавий усуллар билан бирга ер усти тахеометрик ва
GPS − тизимидан фойдаланиб GPS − тасвир олиш усуллари қўлланилади.
Дала ўлчаш ишлари тугалланиши билан ўша заҳоти (постизмерений)
схемаси бўйича, махсус таьминотли дастурлардан фойдаланиб, компьютер
хотирасига киритилади.
89
Do'stlaringiz bilan baham: |