|
–
та учли квадратнинг грунт ҳажмини ҳисоблашда ушбу
тенгламадан фойдаланилади:
V
=
,
6
4
3
2
1
4
3
2
1
2
i
i
i
i
i
i
i
i
i
h
h
h
h
h
h
h
h
а
бу ерда,
α
– квадрат томонларининг узунлиги;
h
1i
, h
2i
, h
3i
, h
4i
–
учларидаги
ишчи баландликлар.
Тўлиқ бўлмаган квадратларда иш ҳажмини ҳисоблашда қуйидаги
тенгламалар қўлланилади:
–
бир учида ишчи баландликлари нуль бўлган ѐки баландликлари тескари
ишорали ҳолатларда;
V
=
,
6
3
3
2
1
3
3
2
1
2
а
Х
h
h
h
а
Х
h
h
h
а
i
i
i
i
i
i
i
i
i
–
икки учининг ишчи баландликлари нўл бўлган ѐки баландликлари тескари
ишорали ҳолатларда;
V
=
;
*
..
6
3
3
1
1
3
3
1
1
2
i
i
i
i
i
i
i
i
Х
h
Х
h
Х
h
Х
h
а
–
уч учининг ишчи баландликлари нўл бўлган ѐки баландликлари тескари
ишорали ҳолатларда.
123
V
=
;
6
1
1
1
i
i
i
Х
h
У
Мисол.
Берилган: маштаби 1:500, релъеф кесим 0,5 м ва ташқи
квадратнинг ўлчамлари 50х50 м бўлган жойнинг топографик плани (25.8-
расм).
Грунт ҳажмининг ҳисоблаш тартиби қуйидагича бажарилади:
1. Горизонтал текислик майдонинг лойиҳа баландлиги
Н
0
ҳисобланади:
Н
0
=(∑Н
1
+2∑Н
2
+3∑
3
+4∑
4
)/4n
бу ерда, мос равишда
∑Н
1
, ∑Н
2
, ∑
3
,
ва
∑
4
– битта, иккта, учта ва тўртта
квадрат учларидаги ҳақийқий баландликларниyu йиғиндиси;
n
– квадратлар
сони.
25.8-расм. Горизонтал юзани вертакал планировкасини лойиҳалаш
Н
0
=
03
,
49
25
*
4
...)
70
,
49
(
4
...)
20
,
50
30
,
50
(
2
)
20
,
47
90
,
48
60
,
50
50
,
50
(
2. Барча квадрат (1, 2, 3,...36) учларининг ишчи баландликлари
h
аниқланади:
h
1
=50,50–49,03=+1,47 м;
h
2
=50,30–49,03=+1,27 м
h
3
=50,20–49,03=+1,17 м ва ҳ. к.
3. Ҳисобланган ишчи баланликлар грунт картограммасига ѐзиб
қўйилади.
124
25.9-расм. Грунт ишларининг картограммаси
4. Картограммада нўл ишлар нуқтасини бирлаштириб, нўл ишларинг
чизиғи ўтказилади (25.9-расм).
Мисол.
13 ва 19 – квадратнинг учидаги ишчи баландликлар мос равишда
+0,27 м ва – 0,33 м тенг. 13 – квадрат учидан ўтган нўл ишлар чизиғини
ўрнини аниқлаш учун, 13 квадрат учидан, 19 – квадрат учигача бўлган
масофа аниқланади:
х=
.
009
,
0
33
,
0
27
,
0
27
,
0
*
02
,
0
19
13
13
м
h
h
lh
Квадрат узунлиги l=2 см. Шундай қилиб, нўл ишларинг нуқтаси 13 –
квадрат учидан 9 мм пастда жойлашган бўлиб чиқада.
Шу усулда барча квадратлар ҳисобланиб нўл нуқталарни картаграммада
бирлаштириб чизиқ ўтказамиз.
Грунт ишларини ҳажми ҳар бир квадрат учун алоҳида ҳисобланади. Нўл
ишларнинг чизиғи ўтмаган квадратларда қуйидаги тенглама қўланилади:
V=S\4∑h
i
,
бу ерда,
S
– квадратнинг майдони;
h
– квадрат учларидаги ишчи
баландликлар.
Мисол.
1 – квадрат учун:
V=S\4∑h
i
=100\4*(+1,47+1,27+0,77+0,67)=104,5 м
3
125
―Нўл‖ ишларнинг чизиғи ўтган квадратларда даст аввал квадратлар
учбурчакларга ажратиб олинади ва грунт ишларини ҳажми ҳисобланади:
V=S\3∑h
i
Мисол.
18- квадрат учун:
V=S\3∑h
i
=83,25\3*(0,00+(-0,58)+(-0,58)=20,0 м
3
Ҳисобланган гурунт ишларининг ҳажми қайдномага тўлдирилади ва
умумий грунт ишларини баланси аниқланади.
Ҳисобланган грунт ишларининг қайдномаси
25.1-жадвал
Шаклларнинг
т\р
Ўртача ишчи
баландлик
Квадрат ва
уларнинг
қисимларини
майдони, м
3
Кўтармадаги
грунт
ишларини
ҳажми (+)
Ўймадаги
грунт
ишларини
ҳажми (-)
Изоҳ
1
1,045
100
104,5
2
0,933
100
93,3
3
0,895
100
89,5
4
0,998
100
99,8
...
...
...
...
15
0,425
22,50
9,6
15а
0,320
74,00
23,7
26
0,178
57,75
10,3
32
0,030
5,02
0,2
16
0,202
67,50
13,6
17
0,265
88,25
23,4
18
0,240
83,25
20,0
...
...
...
...
...
29
1,060
100
106,6
30
0,642
100
64,2
31
0,165
35,98
5,9
31а
0,260
59,00
15,3
∑=800
∑=813,7
Шундай қилиб, ҳисобланган кўтарма ва ўймаларнинг грунт ишларинг
йиғиндиларининг фарқи 13,3 м
3
тенг бўлиб, умумий ҳажимнинг 0,8% ташкил
этади бу эса йўл қўйишимиз мумкин бўлган хатоликдан 2% кичик. Демак
ҳисоблашларни қониқарли деб ҳисобласа бўлади.
V.25.6. Грунт массасини ѐтқизишдаги режалаш ишлари ва
аэродромларни планировкаси
Грунт массасини ѐтқизишда ва аэродромларни пларировкасидаги
режалаш ишларидаги машина ва механизмларни геодезик бошқарувида:
квадратлар усули, тригонометрик усул ва лазер нурларини бошқарув
усулидан фойдаланилади.
126
Квадратлар усули.
Ушбу усулда грунт ишларини режалаш икки
босқичада: биринчида кўтармадан ўймага грунт ѐтқизилади ва иккинчи
босқичда ишчи баландликлар ва лойиҳа қияликларига мос равишда
планировка ишлари амалга оширилади.
Аэродромнинг лойиҳа юзасининг баландлик нуқталари бўйича, учиш
майдонида пикетаж тўрларини учлари мустаҳкамланган 40х40 м тўр барпо
этилади (25.10-расм).
25.10-расм. Учиш – қўниш майдонининг вертикал лойиҳа планировкаси: 1 – нўл
ишларининг чизиғи; 2 – грунт ишларини йўналишини кўрсатувчи кўрсатгич; Рақамлар
билан тартибрақами ва лойиҳа баланндлиги келтирилган
Лойиҳа юзасини жойига кўчиришдан аввал 10 – 15 см қалинликдаги
ўсимлик қатлами олинади,унинг учун берилган лойиҳа баландлиги шу
миқдорга камайтириб берилади.
Вертикал планировка олдидан квадрат учларининг ишчи баландликлари
қозиқларга кўтарма бўлса ―плюс‖ ишораси ва ўймада ―минус‖ белгиси билан
5 ѐзиб қўйилади. Кўтарма ва ўймаларнинг чегаралари ишорат қозиқлари
билан ўраб чиқилади, ҳамда керакли жойларда визир тахтачалари ўрнатиб
қўйилади.
Гурунтларни дасталабки қўпол ѐтқизишлардан сўнг, планировка
ишлари учун квадрат тўрлари режаланади, юза зичланади. Планировка
ишлари ижроя тасвир олиш билан тугалланади. Бунда квадратлар тўри
нивелирланади ва 1:2000 масштабида вертикал планировка чизмаси
чизилади. Аэродром юзасининг ҳақийқий юзасини лойиҳадан фарқи ±5 см
ошмаслиги талаб этилади.
127
Тахеометрик усул.
Вертикал планировка лойиҳасини жойига
кўчиришда, лойиҳа горизонтал чизиқларини планли ва баландлик холатини
тахеометрдан фойдаланиб барпо этилади. Грунт массасини ѐтқизиш ушбу
маълумотлар бўйича амалга оширилади.
Режалаш ишларини бажариш кетма – кетлиги қуйидагича:
–
тасвир олиш нуқталари учун асбоб ўрнатилиши керак бўлган жой
кўрсатилган махсус режалаш чизмаси тузилади, лойиҳа горизонталларида
характерли нуқталар (―нўл‖ишларининг нуқтаси, горизонталларни эгилган
жойлари, катта ҳажимли грунт ишлари) танланиб, яқин жойлашган тасвир
олиш нуқталари билан тўғри чизиқлар билан туташтириб, уларнинг ҳар
бирини график усулда қутбий координаталари аниқланади;
Do'stlaringiz bilan baham: |
