Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

V.25.4. Аэродромларнинг асосий ўқ чизиқларини мустаҳкамлаш ва 
режалаш 
Қурилиш ишилари бошланишдан олдин аэропорт майдонидаги геодезик 
тўр назоратдан ўтказилади. Бунда барча тўрлар қайтадан кўриб чиқилиб 
йўқолган ѐки бузилган белгилар тикланади. Пикитаж тўри назоратдан 
ўтказилади.
Аэропорт лойиҳасини жойига кўчириш учиш – қўниш тасмасини 
(СУҚТ) ўқини режалашдан бошланади. СУҚТ ўқини режалаш эса 
аэропортларнинг геодезик тўрларига боғланиб, ўқнинг бошланғич ва охирги 
нуқталариниг жойидаги холатлари қутбий усулда энг яқин асосий квадратлар 
тўридан белгилаб олинади. 
СУҚТ бош ва охирги нуқталаридан пикетаж лента ва ўлчаш аниқлиги 15 
ѐки 30 – секундлик теодолит билан олиб борилади. Замонавий электрон 
тахеометлардан фойдаланиш барча ўлчаш ишларини тез ва аниқ бажаришга 
имкон яратади. Барча ўлчаш ишларидаги ўртача квадратик хатолик 1:5000 
ошмаслик талаб этилади. 
Пикетаж ишларинг сўнгида вақтинчалик белгиланган қоровул қозиқлар 
ва нуқталар мукаммалига алмаштирилади. Бунда бетон моналитлардан ҳам 
фойдаланилади. Тупроқ ишларида ушбу белгиларнинг бузилишини ҳисобга 

---

120 
олиб, СУҚТ ўқиинг ҳолати икки томон бўйлаб 50 – 75 м масофада қўшимча 
белгилар билан кўрсатиб қўйилади. 
Аэродромнинг барча иншоатлари СУҚТ ўқиниг пикетаж қийматлари 
бўйича режаланади. 
Режалаш ишлари 1:5000 маштабида бажарилган ижроя режалаш ва 
аэродромниг мустахкамланган ўқининг чизмаларини тузиш билан 
тугаланади.
V.25.5. Аэродром юзаларини вертикал текислаш ва грунт ҳажмини 
ҳисоблаш 
Аэродромларни вертикал текислаш (вертикал планировка қилиш) 
ишлари 
худуднинг релъефи, аэродромларнинг синифи ва меъѐрий 
ҳужжатларнинг талабига мос бўлишини, унда ҳаво кемаларининг учиб – 
қўниш хафсизлигини таъминлаши, майдон юзасидан ѐмғир ва эриган қор 
сувларини қочириш шароитини яратишинини, шу билан бирга қурилишдаги 
грунтларни сифатини, ер ости сувларини сатҳи, чим қатламларини 
тарқалишини ва ҳ.к. эътиборга олиниши талаб этади. 
Ушбу лойиҳалаш жараѐни ва лойиҳа юзасин чизма шаклидаги 
тайѐрланган материалларини 
вертикал текислаш (вертикал планировка 
қилиш)
ва чизма ва матнларини 
вертикал текислаш лойиҳаси
 
деб юритилади. 
Замонавий аэродромларни қуришда катта ҳажимдаги тупроқ ишларини 
бажариш, уларни жойидан – жойига кўчиришга тўғри келади. Амалѐтда 
бундай ишларни бажариш учун грунт ҳажмини ҳисоблаш ишлари амалга 
оширилади. 
Грунт ҳажмини ҳисоблашда майдоннинг релъефи, иншоотларнинг тури, 
снифи ва лойиҳа босқичига кўра: горизантал кесимлар, ишчи баландликлар 
чизиғи бўйлаб, квадратлар ва бошқа усуллар қўлланилади. 
Горизонтал кесимлар усулида
релъефни тўғрилашларни лойиҳалашда 
ҳақийқий ва лойиҳа горизонталлари орасида турли шакларда горизонтал 
текисликдаги кўтарма ва ўйма кесимларини ҳосил қилади (25.5-расм). 
25.5-расм. Горизонталлар усули билан грунт ишларини ҳажмини ҳисоблаш усули 

---

121 
Расмга кўра барча грунтлар массивининг ҳажми элементар шакллар 
ҳажмлар йиғиндисига тенг бўлади: 
V
=















н
n
i
i
i
i
h
i
в
h
S
h
S
S
S
S
h
S
1
1
1
1
1
3
1