Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

–
Х
боши
), 
f
у
=∑ΔУ–(У
охири
–
У
боши
) 
Ҳисобланган боғланмасликлар йўл қўйишимиз мумкин бўлган 
хатоликдан кичик бўлса, боғланмаслик текари ишора билан тарқатилиб 
чиқилади. 
V.20-21.4. Тафсилотни тасвирга олиш усуллари
Тафсилотни тасвирга тушириш ишлари жой шароити фойдаланилаѐтгпн 
асбобларга кўра қуйидаги: тўғри бурчакли кордината, қутбий усул, 
бурчакларни ѐки чизиқларни туташтириш, айланиб ўтиш ва бир чизиқда 
ѐтиш усуллардан бирида бажарилади. 
Тўғри бурчакли координата усули билан тафсилотни туширишда жйдаги 
нуқта ўрни энг яқин таянч нуқтадаги пунктидан ѐки трасса бошидан 
абсицссадан Х ва теодолит йўлида берилган нуқтагача ордината бўйича У 
масофаларни ўлчаш орқали аниқланади (20.6а-расм). 
20.6-расм. Теодолит билан тасилотларни тушириш. 
а) 
–
 тўғри бурчакли координгата усули, б) 
–
 қутбий усул 
Қутбий усул
очиқ жойда қшлланилади ва ҳар бир тафсилот нуқта тасвир 
олиш асос йўналишига кўра, 
з
бурчагини ва 
с
масофаларни ўлчаб қўйиш 
орқари аниқланади. Ўлчашлар теодолитда бажарилади (20.6б-расм). 
20.7-расм. Туташтириш усули билан тасвир олиш 
Туташтириш усули – 
ўлчаш ишлари қулай бўлан холатларда рулеткалар 
ѐрдамида тасвир олишга асосланган (20.7-расм).
 
Айланиб ўтиш усули – 
тасвирга олишда теодолит йўларини жойининг 
чегаралари бўлаб ўтказишга асосланган усулидир. Теодолит йўллари бу 

---

104 
усулда теодолитнинг бир холатида ички 
β
1
, β
2
, β
3
,

β
n
бурчакларини ўлчаб 
бажарилади (20.8-расм). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
20.8-расм. Айланиб ўтиш ва бир чизиқда ѐтиш усули билан тасвир олиш 
Бир чизиқда ѐтиш усули 
– икки маълум нуқтани бирлаштиришга 
асосланган бўлиб, тавсвир олиш нуқталари бирчизиқа ѐтган бўлади (мисол 
учун 
М
ва 
N
). Тасвир олиш ишлари теодолит ва узунлик ўлчаш асбоблари 
билан тафсилотни характерли жойларига ўлчаб бажарилади. 
Камерал ишлари
давомида ўлчаш ишлари ва абрис текширилади. 
Теодолит йўлларининг чизмаси чизилади. Жойнинг қиялиги 2
0
дан юқори 
бўлса горизонтал проециялари ҳисобланади. Теодолит йўлларининг 
координаталарини 
ҳисоблаш 
қайдномаси 
тўлдирилади, 
чизмага 
координаталар тўри тузилиб, берилган масштабда шартли белгилар билан 
чизма тайѐрланади.