Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

IV.17.3. Ер усти лазерли сканерлар
 
Ер усти лазерли сканер
бу – замонавий тасвир олувчи уч ўлчовли сканер 
бўлиб, нур қайтарувчисиз, лазерли импульсли дальномер ѐрдамида олдида 
жойлашган нуқтанинг уч ўлчовли координатасини ўлчайдиган асбоб тури 
ҳисобланади. Лазерли сканер вертикал ва горизонтал бўйича қайрилиб кенг 
қамровли тўплам нуқталарнинг координаталарини аниқлаш қобилатига эга. 
Лазерли сканернинг асосий принципи тасвир олиш обьектини махсус 
қурилма−сканер ѐрдамида объектни (объект нуқталарини уч ўлчамли 
координаталарда) ҳажмли кўрсатишдан иборатдир . 

---

84 
Сканер–тахеометрни тўрт функциясини бажарувчи, яни:
– тўлиқ кўриш майдонни қопловчи; 
– аниқ икки ўқли қия компенсаторли; 
– ҳар бир импульсни аниқ ўлчаш қобилятига эга; 
– катта диапозондаги масофаларни ўлчовчи асбоб ҳисобланади.
Лазерли сканернинг асоси икки: аппарат ва дастур бирикмаларидан 
ташкил топган. 
Лазерли сканернинг технологиясининг мазмуни жойидаги нуқталарнинг 
фазойи 
координаталарини 
аниқлашдир. 
Ушбу 
аниқлашлар 
нур 
қайтарувчисиз импульсли нур қайтарувчисиз ишлайдган дальномерга 
асосланган. Бунда ҳар бир ўлчашдан кейин дальномернинг нури олдинги 
ҳолатидан, тугун тўрдан (
сканирующый матрица
деб аталувчи
) 
ўтиш учун 
оғади. Матрицадаги қатор ва устунлар сонини ўзгартириш орқали, қанча 
юқори қийматга эга бўлса, тасвирга олинаѐтган обектдаги ўлчашларнинг 
аниқлиги ошиши қайд этилади.
Барча ўлчашлар юқори тезликда (бир секундда ўн мингтагача)олиб борилади. 
Сканер қўшимча тарзда аньанавий геодезик ўлчашларда ҳам қўлланиши 
мумкин. Бу ҳолатда сканер штатив ѐрдамида координаталри маьлум бўлган 
нуқтага 
ўрнатилади: 
лазерли 
марказлаштирувчи 
мослама 
билан 
марказлаштирилади; орентирланади; камерадан лазерли нур объектга 
қаратилади ва ўлчашлар қутбий усулда (понарамно) олиб борилади. 
 
Ўлчанган натижаларга қайта ишлашлар комьпютер дастурида олиб 
борилади (мисол учун Riscan Pro дастури).
Қайта ишлаш уч босқичда бажарилади:
1. ―Улаш жараѐни‖. Бу жараѐнда ўлчанган релъеф нуқталари ѐки 
обьектнинг нуқталари боғланиб, якуний тўлиқ ―скан‖ ҳосил этилади; 
2. Ҳосил қилинган скан ишчи тизимга ўтказилади; 
3
.
Юзалар ҳосил этилади
. 
Ўлчаш натижаларини қайта ишлашдаги RiscanPro дастурида ҳосил 
қилинган рельефнинг 3D модели ва жойнинг топографик харитаси 
келтирилган.