Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

Б) Нивелирлаш ишлари 
− Квадрат учларини нивелирлаш тартиби унинг ўлчамларига боғлиқ 
бўлиб, 100 м ва ундан ортиқ бўлганда хар бир квадрат алоҳида – алоҳида 
нивелирланади. Квадрат томонлари кичик бўлса, бир нечта квадратни бир 
станциядан нивелирлаш мумкин. Бу ҳолатда квадрат учлари техник 
аниқликдаги нивелирлаш йўлини барпо этади. Келтирилган нивелир йўли 
в1
, 
в4
, 
 5
, 
а3
боғловчи нуқталардан ташкил топган; 
− Нивелир йўли 
в1
нуқтадан ички нивелирлаш йўли орқали реперга (
R
р
) 
боғланган;

---

74 
Ёпиқ нивелирлаш йўлини геодезик давлат тўридаги реперга боғлаш 
қуйидагича бажарилади: 
Реперни билан 
в1
нуқталар орасидаги орттирмалар ҳисобланади. Агар 
тўғри ва тескари йўналишлар бщйича нивелирлашда аниыланган 
h
тўғри ва 
h
тескари
орттирмаларининг фарқи йўл қўйишимиз мумкин бўлган IV – синф 
L
20

нивелирлашлардан ошмаса (бу ерда 
L 
− масофа, км), у ҳолда 
h
ўртача
ва 
в1
нуқтанинг баландлиги ҳисобланади: 
Н
в1
=Н
р
+h
ўртача 
Тасвир олинаѐтган участкани давлат геодезик тўрига боғлаш зарур 
бўлмаган ҳолларда нивелир йўлларини бирор нуқтасига шартли баландлик 
берилиб, барча квадрат учларининг баландликлари шу шартли баландликда 
ҳисобланиши ҳам мумкин.
− Нивелирларни ўлчаш учун ўрнатилган жойлари (станциялар) 
J
1
, J
2,
J
3
ва 
J
4
харфлар билан кўрсатилган. Нивелир боғловчи нуқталар оралиғида 
ўрнатилиб, техник нивелирлаш усули бўйича ўлчашлар бажарилади. Станция 
J
1
дан боғлович нуқталарга рейкалар ўрнатилиб, рейкаларнинг қора ва қизил 
тарафидан олинган саноқлар бўйича нисбий баландликлар ҳисобланади: 
h
қора
=a
қора
–в
қора
,
ва 
h
қизил
=а
қизил
–в
қизил 
Ҳисобланган нисбий
баландликлар фарқи 10 мм дан кўп бўлмаган 
тақдирда 
(h
қора
-h
қизил
׀
≤10 мм)
h
ўртача аниқланади. 
− 
J
1
станциядан яхши кўринадиган квадрат учларига ўрнатилиб, оралиқ 
нуқталар каби, фақат рейканинг қора томонидан саноқлар олинади. Худди 
шундай тафсилот ва релъефни характерли нуқталари нивелирланади.
Бошқа 
J
2, 
J
3,
J
4
станцияларда ҳам нивелирлашлар худди шу тартибда 
бажарилади.