Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

III.14.3. Тахеометрик тасвир олиш камерал ишлари 
1. Далада ўлчанган барча натижалар юқорида келтирилгандек 
махсус жадвалларга тўлдирилади, ҳисоблашларлар микрокалькулятор 
ѐрдамида олиб борилади 
2. Қайта ишланган жадваллардаги натижаларга асосланиб, таянч 
нуқталар орасидаги нисбий баландликлар тенгланади ва амалиѐт раҳбари 
томонидан берилган биринчи таянч нуқтанинг баландлиги бўйича қолган 
таянч нуқталарнинг баландликлари ҳисобланади. 
−
нуқталар оралиғидаги горизантал жойланиши; 
−
таянч нуқталар орасидаги тўғри ва тескари томонлар бўйича 
ҳисобланган нисбий баландликлар (
h
) қийматлари (ишоралари кўрсатилган 
ҳолда) тўлдирилади: 
h=d∙tg ν, 
бу ерда, 
d −
горизантал жойланиш масофаси, м;
 ν −
қиялик; 
−
ўртача топилиб, йиғиндиси 
(Σ
h
)
аниқланади. Ўртача миқдорнинг 
ишораси тўғри йўналишники каби қабул қилинади;
−
Йўл қўйишимиз мумкин бўлган хатолик ҳисобланади: 
бу ерда, 
n 
− таянч нуқталар сони 
f
h 
≤ ∑d 
шарт текширилади. 
−
Шарт 
бажарилган 
ҳолатда, 
∑d
миқдори 
таянч 
нуқталарнингқийматларига тескари ишора билан тарқатиб чиқилади ва 
тузатилган миқдор қайд этилади. 
−
Барча таянч нуқталарнинг баландликлар ҳисобланади: 
Н
n
 = H
n−1
± h
туз 
3. Ҳар бир таянч нуқта баландликлари бўйича ва ҳисобланган релъеф 
нуқталари орасидаги нисбий баландликлар асосида уларнинг баландликлари 

---

69 
ҳисобланади, ҳамда якуний ―Тахеометрик тасвир олиш журнали‖ ҳосил 
қилинади; 
4. Юқорида баѐн этилган усулда ―Таянч нуқталарнинг координаталар 
ҳисоблаш журналидан‖ фойдаланиб, берилган масштабда тахеометрик тўр 
чизилади; 
5. Ҳосил қилинган тахеометр йўл йўналиши бўйича таянч нуқталарга 
нисбатан релъф нуқталар ва тафсилотларнинг ўрни (жойнинг кроки 
чизмасидан фойдаланиб) ўлчанган горизантал бурчак, ҳамда масофасига кўра 
(танланган масштабда), қоғозда ўрни белгиланади. Уларнинг рақамлари ва 
мутлоқ баландликлари ѐзиб қўйилади; 
6. Тафсилотлар ва тафсилотларнинг контури чизмада ҳосил қилинади; 
7. Нуқталарнинг мутлоқ баландликлари асосида горизонталлар (кесим 
баландлиги 2 м дан ўтказилган) ўтказилиб, жойнинг топографик харитаси 
чизилади (14.2-расм).
Горизонтал чизиқлар чизишда икки нуқта орасидаги кесим 
баландликлари бўйича горизонталнинг қийматини аниқлаш интерполяция 
усулида олиб борилади. Бундай интерполяцияни аналитик ѐки чизма усулида 
бажарилади. 
8. 
Ҳосил 
этилган 
чизмада 
тенг 
қийматдаги 
баландликлар 
бирлаштирилади. Реълефнинг шакллари (баландлик, чуқурлик, ѐнбағир ва 
ҳ.к.) кўрсатилиб, берг штрих билан белгиланади. Ўтказилган горизантал 
чизиқларнинг ҳар бешинчиси қаллинроқ чизилиб баландлиги пастга томон 
яҳлитланиб ѐзиб қўйилади. Тафсилотлар шартли белгиларда кўрсатилади.