Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

2. Геодезия фани ва унинг тармоқлари 
Жойида ўлчашли асбобларни, ўлчаш усулларини, уларни қўллаш 
натижасида жойнинг харита, планини тузиш, жойнинг сонли моделини 
яратиш, халқ хўжалигида зарур бўлган амалий масалаларни ечишга 
мосланган ва уларни ўргатувчи фан 
геодезия
фанидир. Халқ хўжалигида 
қўйилган вазифаларга кўра:
-
 
Олий геодезия; 
-
 
Космик геодезия;
-
 
Фототопография
; 
-
 
Картография
; 
-
 
Маркшейдерия
;

-
 
Денгиз геодезияси
; 
-
 
Мухандислик геодезиясия
фанларга ажратилади. 
3. Ернинг шакли, ўлчамлари ва унинг геодезиядаги ўрни 
Геодезияда планетамизни океан ва денгизларнинг тинч турган 
ҳолатидаги сув сатҳини қуруқликлар билан фикран давом эттириш орқали 
чегаралаш натижасида ҳосил бўлган геометрик шаклини 
геоид
. Бундай ѐпиқ 
юза – 
сатхий юза
дейилиб, у хамма нуқтада ернинг тортиш кучи йўналишида 
траектория чизиғига перпендикуляр бўлади. 
Геодезик картографик ҳисобларда геоид юзасини энг яқин математик 
шакли 
эллипсоид
деб қабул қилинади. Айрим ҳолатларда эллипсоид юзасини 
кичик ўқи атрофида айланишидан ҳосил бўладиган юзани 
сфероид
деб ҳам 
юритилда. Сфероид юзасини кесиб, айланиш ўқидан ўтувчи параллел чизиғи 
экватор, катта ва кичик ярим ўқлари: 
а 
– ер радиуси, 
в 
– ернинг кичик ярим 
ўқи дейилади (1.1-расм).
Рус олими Ф.Н.Красовский (1942 йил) томонидан аниқланган катта ярим 
ўқи 
а
=6378245 м, кичик ярим ўқи 
в
=6356863 м, қутбий сиқиқлиги
α=
3
,
298
1


a
b
a
тенг. Ер ўлчамини турли олимлар томонидан келтирилган 
ўлчамлари ҳақидаги маълумот қуйидаги жадвалда келтирилган (1.1-жадвал).
Геоид билан эллипсоидни бир – биридан фарқи (ер юзининг баъзи 
нуқталарида) 150 м дан ошмайди. 
1.1-расм. Ернинг шакли