Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

Теодолитда релъеф ва пикет нуқталарин ўлчаш ва баландликларини ва ҳисоблаш
 
Лаборатория машғулотининг мазмуни ва мақсади: 
Теодолитда релъеф ва пикет нуқталарини ўлчаш усулларини қўллаш кўникмасиги эга бўлиш ва баландликларини ҳисоблашларни 
ўзлаштириш. 
Машғулотда фойдаланиладиган асбоблар ва жиҳозлар:
Теодолит - штативи билан, геодезик рейка, дала ўлчаш журнали. 
Умумий маълумотлар 
Жойдаги нуқтанинг ўрни биринчи йўналишга кўра, ўлчанган горизонтал ва вертикал бурчак, масофа орқали белгиланади. Бунда: теодолит 
таянч нуқтада иш холатига келтирилади, асбобнинг баландлиги ўлчанади (i–асбоб баландлиги), йўналиш бўйича ориентирланиб шу йўналишга 
лимб ва алидада нўллари туташтирилади. Лимб махкамланиб алидада винти бўшатилиб, қутбий усулда ўлчаш ишлари олиб борилади. Бунинг 
учун жойида танланган нуқталарга кўриш трубаси қаратилиб, горизонтал ва вертикал бурчак ўлчанади ва масофаси аниқланади. Ўлчашлар 
натижалари дала ўлчаш журналиги тўлдирилади (жадвал). Ўлчаш натижалари қуйидагича қайта ишланади: 1-нўл ўрни ва қиялик бурчаги 
ҳисобланади (3-лаборатория иши); 2-горизонтал қуйилиш ҳисобланади d = Dсos
2
ν; 3-нисбий баландлик ўлчанади h'=d∙tg ν; 4-кузатиш баландлиги 
L = i б ў л г а н л и г и с а б а б л и 1 2 - у с т у н т ў л д и р и л а д и в а н у қ т а б а л а н д л и г и H
n
=H
n-1
± h. 
Иккинчи устундаги масофа қуйидаги тенгламадан фойдаланилади D = С•n
1 
– дальномерда ўлчанган масофа; n
1
–иплар тўридаги пастки ва 
юқоридаги ипларига тўғри келган саноқларни фарқи; С–дальномер коффиценти (С=100) 
Лаборатория ишларини бажариш кетма кетлиги ва тартиби: 
1.
Жойида 30-40 м масофада иккита таянч нуқта танланади; 
2.
Биринчи таянч нуқтада теодолит иш ҳолатига келтирилади ва иккинчи нуқта йўналиши бўйича лимб ва алидада нўллари туташтирилади; 
3.
Лимб махкамланиб алидада бўшатилади ва қутбий усулда релъеф ва пикет нуқталар (10-12 та нуқта) тасвирга олинади; 
4.
Ўлчаш ишлари дала журналига тўлдирилади ва юқоридаги услубга кўра қайта ишланади.