|
Турли сабабларга кўра ўлим ҳолати
эхтимоллиги
8- жадвал
№
|
Фавқулотда вазиятларнинг сабаблари
|
Эҳтимоллик даражаси
|
1.
|
Автомобил транспорти
|
3.10-4
|
2.
|
Йиқилиш
|
9.10-5
|
3.
|
Ёнғин ва куйиш
|
4.10-5
|
4.
|
Чўкиш
|
3.10-5
|
5.
|
Овқатдан заҳарланиш
|
2.10-5
|
6.
|
Ўқотар қуроллар
|
1.10-5
|
7.
|
Станок жиҳозлари
|
1.10-6
|
8.
|
Сув транспорти
|
9.10-6
|
9.
|
Ҳаво транспорти
|
9.10-6
|
10.
|
Қулаётган предметлар
|
6.10-6
|
11.
|
Электр токи
|
6.10-7
|
12.
|
Темир йўл аварриялари
|
4.10-7
|
13.
|
Яшин таъсирида
|
5.10-7
|
14.
|
Ядро энергияси
|
2.10-10
|
15.
|
Бошқа ҳодисалар
|
4.10-5
|
16.
|
Умумий хавф-хатар
|
6.10-4
|
Шу билан бирга, уй шароитида 220 вт. кучланиш билан ишлайдиган асбоблар, электр машиналар, аппаратлар, (кир ювиш машиналари, электр плиталар, музлатгичлар, телевизорлар, печлар, дазмоллар ва бошқа уй электр жиҳозлари) билан боғлиқ хавфлар мавжуд.
Янги тахрирдаги Ўзбекистон Республикаси Мехнат кодексига асосан Меҳнат муҳофазаси – меҳнат жараёнида инсоннинг меҳнатга лаёқати ва саломатлигини сақлаш, хавфсизлигини таъминлаш имконини берувчи ижтимоий – иқтисодий, техник, гигиеник, даволаш – профилактик, ҳамда ташкилий тадбирлар ва воситаларнинг қонуний актлари тизимидан иборат.
Меҳнат муҳофазаси борасидаги асосий вазифалардан бири – ишлаб чиқариш жароҳатлари, касбий касалликларини олдини олиш ҳамда бутун дунёда меҳнат шароитларини яхшилашдан иборат.
Унумли меҳнат ва ҳордиқ режимларини ташкил қилишини кўзда тутувчи меҳнат муҳофазаси билан мустаҳкам боғлиқ. Илмий меҳнат бошқармасини қўллаш, ҳаётга тадбиқ этиш меҳнат шароитларини яхшилаш, инсон саломатлиги ва меҳнатга яроқлилиги сақлашга имкон беради.
Меҳнат шароитини тубдан ўзгартириш, молиявий харажатларни талаб этувчи касбларни қисқартиришга олиб келади, бироқ бунда асаб таранглигини ошириш билан боғлиқ касблар сони ўсади.
Шунинг учун меҳнат муҳофазасининг замонавий услубларидан, яъни, психология, меҳнат гигиенаси ва эргономика каби фанлар ютуқларида кенг фойдаланиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади.
Меҳнат муҳофазаси меҳнатнинг хавфсиз ва зарарсиз шароитларини таъминлаш билан боғлиқ. Бу борада республикамизда бир қатор янги конун ва карорлар ишлаб чиқилган ва амалиётга тадбиқ этилган.
Маълумки, ишлаб чиқариш санитарияси зарарли ишлаб чиқариш омилларини таъсирини олдини олувчи воситалар ва ташкилий, гигиеник, санитария-техник тадбирлар тизимини ўз ичига қамраб олади.
Бутун дунёда меҳнат қонунчилиги ишчи ва хизматчиларнинг меҳнат ҳуқуқлари муҳофазасини белгилайди, меҳнатнинг ўта қулай шароитларини таъминлайди.
Меҳнат муҳофазасининг ҳуқуқий масалалари давлатимизнинг асосий қонуни Ўзбекистон Республикаси Конституцияси билан тартибга солинади. Конституция фуқаролар ҳуқуқ ва мажбуриятларини, меҳнат ва дам олиш ҳуқуқларини, кексаликда моддий таъминотга ва меҳнатга лаёқатсизлик ҳолатида нафақа тўловлари ҳамда давлат ижтимоий суғурта маблағлари эвазига тўловлар билан боғлиқ ҳуқуқларини белгилайди.
Ижтимоий суғурта маблағлари республикамиз касаба уюшмалари ва ижтимоий таъминот вазирликлари ихтиёрида бўлиб, бу масаладаги тадбирлар тегишли идоралар келишуви асосида амалга оширилади.
Қонунчилик асосларида меҳнат муҳофазаси тўғрисидаги асосий «Низом» ҳам мавжуд. Унга мувофиқ ишлаб чиқаришда жароҳатланишлар ва касбий касалликларни олдини олиш, огоҳлантириш корхона маъмуриятининг мажбурияти саналади. Ишлаб чиқариш жароҳатларини ва касбий хасталиклари ҳақида огоҳлантириш, ишлаб чиқариш ва маиший хоналар, иш ўринларини жиҳозлаш, технологик жараёнларни ташкил қилиш, МХ қоидалари ва санитария қонунларига мувофиқ ишлаётганларни ҳимоя қилиш каби тадбирларни ўз ичига олувчи меҳнатнинг хавфсиз ва зарарсиз шароитларни таъминлашга асосланган.
Корхона, цех, ҳудуд агар меҳнат муҳофазаси талабларига жавоб бермаса, ишга туширилиши мумкин эмас.
Агар ишлатилаётганда меҳнатнинг зарарсиз шароитлари таъминланмаган бўлса, механизмлар, асбоблар ва машиналар туркум ишлаб чиқаришга тадбиқ этилмайди.
Корхона маъмурияти ишчи ва хизматчиларни ишлашнинг хавфсиз услубларига ўргатилиши, меҳнат шароитида зарар учун корхоналарда ишлаётганларни зарур нарсалар, махсус кийим-бошлар, махсус пойафзаллар ва бошқалар билан таъминлаши кўзда тутилган.
Мисол учун, аккумуляторчилар; костюмлар, резина ярим бўтиклар, фартуклар, кўзойнаклар, қўлқоплар билан таъминланадилар.
Зарарли ишлаб чиқаришда банд инсонлар саломатлиги ва меҳнатга қобилиятларини сақлаш учун қисқартирилган иш ҳафтаси, қўшимча таътил белгиланиб, белгиланган меъёрлар бўйича доимий даволаш-профилактика, сут, озиқ-овқат берилади.
Агар ишлар йилнинг совуқ пайтида очиқ ҳавода бажарилса, у ҳолда ишчилар ва хизматчиларга иш вақтида исиниш ва дам олиш учун танаффуслар берилади. Айрим тоифадаги ходимлар мунтазам равишда ҳар йили тиббий кўрикдан ўтадилар.
Вояга етмаганларнинг барчаси албатта ишга қабул қилинишдан аввал дастлабки тиббий кўрикдан ўтадилар, сўнгра 18 ёшдан бошлаб ҳар йили тиббий кўрикдан ўташлари шарт.
Ўсмирларни оғир, ер ости ишларида ҳамда зарарли ва хавфли ишларда, баландликка кўтарилиш (линия ва антенна таянчларида) каби ишларда ишлатиш таъқиқланади.
Шу сабабли, оғир юкларни кўтаришда меъёр чегаралар қўйидагича белгиланган:
16 ёшдан 18 ёшгача бўлган ўсмирлар учун – 16 кг.
16 ёшдан 18 ёшгача бўлган қизлар учун – 10 кг.
15 ёшлиларнинг оғир юклар кўтаришига йўл қўйилмайди.
18 ёшгача бўлганларни тунги вақтда, иш вақтидан ташқари, байрам ва дам олиш кунлари ишларга жалб қилиш мумкин эмас.
Ўсмирлар учун иш ҳафтаси қисқартирилади.
15 – 16 ёш – 24 соат (ҳафтасига)
16 – 18 ёш – 36 соат.
Иш ҳаки, тўлиқ иш куни учун тўланади. Таътил олиш учун имтиёзлар ёзда ёки уларнинг ихтиёрига кўра йилнинг бошқа даврида 1 календарь ой давомийлигида тақдим этилади.
Ёшларнинг ишга жойлашиши ва бандлиги билан ҳокимиятлардаги меҳнат – ишга жойлаш бўйича комиссияси билан вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссияcи шуғулланади.
Ўсмир жўнатилган корхона маъмурияти уни ишга жойлаштириши шарт, чунки, корхонада вояга етмаганларни ишлаб чиқариш таълими ва ишлаши учун маълум ўрин сони ажратилади.
Ўсмирларни ишдан бўшатиш ҳокимият ҳузуридаги вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссия розилиги билан амалга оширилади.
Олий ўқув юртлари, ҳамда ўрта махсус ўқув юртларининг махсус сиртқи бўлимларида таълимларини иш билан биргаликда олиб бораётган ишчилар ва хизматчилар ҳам тегишли имтиёзларга эгадирлар.
Ҳар йили уларга синов сессиялари ва назоратларни топширишлари учун тўланадиган таътиллар берилади.
2. Давлат стандартлари, Меҳнат муҳофазасининг тармоқ меъёрлари ва қоидалари.
Меҳнат хавфсизлиги стандартлари тизими меҳнат хавфсизлигини таъминлашга қаратилган ўзаро боғлиқ андозалар мавжуддир. Мажмуа Давлат стандартлаштириш тизимининг таркибий қисми саналади ва Давлат республика, тармоқ андозалари, корхоналар андозаларидан иборат бўлади.
Масалан: меҳнат хавфсизлиги деб, ишламайдиган, зарарли ишлаб чиқариш омиллари таъсири истисно бўлган меҳнат шароитлари ҳолати тушунилади.
Хавфли ишлаб чиқариш омили – бу шундай омилки, унинг таъсири ишловчини жароҳатга олиб келади.
Зарарли ишлаб чиқариш омилининг таъсири касб касаллигини келиб чиқишига сабаб бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
