Ўзбекистон республикаси алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети



Download 3,08 Mb.
bet10/62
Sana22.02.2022
Hajmi3,08 Mb.
#108750
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   62
Bog'liq
Elektronika oquv qolanma

2.3. Р–n ўтишнинг тескари уланиши

Бу ҳолатда ташқи кучланиш манбаининг мусбат қутби n-соҳага уланади (2.3 - расм).



2.3 - расм

Кучланиш манбаининг электр майдони ўтишнинг контакт майдони йўналган томонга йўналган. Шу сабабли потенциал тўсиқ баландлиги ортади ва UK = U0 га тенг бўлади. Тескари кучланиш қийматининг ортиши р-n ўтиш кенглигининг кенгайишига олиб келади ( ). Амалий ҳисобларда қуйидаги ифодадан фойдаланиш қулай:


, (2.3)

бу ерда - ташқи майдон таъсир этмагандаги р–n кенглиги, - ярим ўтказгич нисбий диэлектрик доимийси, - электр доимий.


Потенциал тўсиқнинг ортиши диффузия токининг камайишига олиб келади. Диффузия токининг ўзгариши экспоненциал қонун асосида рўй беради
. (2.4)

Дрейф токи потенциал тўсиқ баландлигига боғлиқ эмаслиги ва I0 га тенг бўлганлиги сабабли, р-n ўтишдан ўтаётган натижавий ток




. (2.5)

Тескари уланишда контактлашувчи ярим ўтказгичлардан асосий бўлмаган заряд ташувчилар чиқариб олинади (экстракция). Шу сабабли тескари ток экстракция токи деб аталади.




2.4. Р–n ўтишнинг вольт – ампер характеристикаси (ВАХ)


Р-n ўтиш токининг унга берилаётган кучланишга боғлиқлиги I=f(U) вольт–ампер характеристика (ВАХ) дейилади. (2.2) ва (2.5) лар асосида умумий ҳолда экспоненциал боғлиқлик ёрдамида ифодаланади (2.4. а - расм).


. (2.6)

Агар р-n ўтишга тўғри кучланиш берилган бўлса, U0 кучланиш ишораси – мусбат, тескари кучланиш берилган бўлса эса - манфий бўлади. UТУГ 0,1 В бўлса экспоненциал сонга нисбатан бирни ҳисобга олмаса ҳам бўлади ва кучланиш ортиши билан ток ҳам экспоненциал ортиб боради. Тескари кучланиш берилганда эса -0,2 В кучланиш қийматида ток I0 қийматига етиб келади ва кейинчалик кучланиш қиймати ўзгармайди. I0 катталиги шу сабабли тескари уланган р-n ўтишнинг тўйиниш токи деб ҳам аталади.



а) б)
2.4 - расм

Тескари ток тўғри токка нисбатан бир неча даражага кичик, яъни р-n ўтиш тўғри йўналишда токни яхши ўтказади, тескари йўналишда эса ёмон. Демак, р-n ўтиш тўғриловчи ҳаракат билан характерланади ва уни ўзгарувчи токни тўғрилашда қўллашга имкон беради.


Экспоненциал ташкил этувчи температура ортиши билан камайишига қарамай ВАХ тўғри шахобчасидаги қиялик ортади (2.4. б-расм). Бу ҳодиса I0ни температурага кучли тўғри боғлиқлиги билан тушунтирилади. Тўғри кучланиш берилганда температура ортиши билан ток ортишига олиб келади. Амалиётда р-n ўтиш ВАХга температуранинг боғлиқлиги кучланишнинг температура коэффициенти (КТК) деб аталадиган катталик билан баҳоланади. КТКни аниқлаш учун температурани ўзгартириб бориб, ўзгармас токдаги р-n ўтиш кучланишини ўзгариши ўлчаб борилади. Одатда КТК манфий ишорага эга, яъни температура ортиши билан ўтишдаги кучланиш камаяди. Кремнийдан ясалган р-n ўтиш учун КТК 3 мВ/град даражани ташкил этади.
(2.6) ифода идеаллаштирилган р-n ўтиш ВАХ сини ифодалайди. Бундай ўтишда р ва n-соҳаларнинг ҳажмий қаршилиги нольга тенг ва ток ўтиш вақтида р-n ўтишда рекомбинация жараёни содир бўлмайди деб ҳисобланади. Реал ўтишда эса база қаршилиги ўнлаб Омга тенг бўлади. Шу сабабли (2.6) ифодага р-n ўтишдаги ва ташқи кучланиш U0 орасидаги фарқни ҳисобга олувчи ўзгартириш киритилади


(2.7)



Download 3,08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish