Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва

2. Sug‘urta bozori va uning mohiyati 
 
Sug‘urta  bozori
  –  bu  sug‘urta  holatlari  ro‘y  berganda  jismoniy  va  huquqiy  shaxslarni 
mulkiy mafaatlarini sug‘urtalanuvchilarning pul mablag‘lari hisobidan himoya qilishda aks etuvchi 
sug‘urta xizmatlari oldi-sotdisi bo‘yicha iqtisodiy munosabatlar yig‘indisi. 
Sug‘urta  bozorini  amal  qilishining  asosiy  sharti  sug‘urta  xizmatlariga  ehtiyoj  (talab)  va  bu 
ehtiyojlarni qondirishga layoqatli sug‘urtalovchilarning mavjudligidir. 
Sug‘urta bozori tarkibiy jihatdan 
tashkiliy-huquqiy
 va 
hududiy
 aspektlari bo‘yicha bo‘linishi 
mumkin. 
Tashkiliy-huquqiy  jihatdan 
aksioner,  birgalikdagi,  xususiy  va  davlat  sug‘urta 
tashkilotlaridan
 iborat bo‘ladi. 
Hududiy jihatdan esa 
milliy, mintaqaviy va xalqaro
 sug‘urta bozorlariga bo‘linadi. 
Milliy  sug‘urta  bozori  biron-bir  mamlakat  hududidagi  sug‘urta  muassasalarini  va  ularning 
faoliyatini  qamrab  oladi.  Bunga  O‘zbekiston  sug‘urta  bozorini  misol  qilib  olishimiz  mumkin, 
Hozirgi  kunda  milliy  sug‘urta  bozorimizda  o‘ttizdan  ortiq  sug‘urta  tashkilotlari  faoliyat 
ko‘rsatmoqda.  Ulardan  eng  yiriklari davlat  mulki  ishtirokidagi  sug‘urta  kompaniyalari  bo‘lib, ular 
«O‘zbekinvest»  EIMSK, «O‘zagrosug‘urta»  DASK, «Kafolat»  DASK  va  «Madad»  sug‘urta 
agentliklaridir. Bulardan tashqari bir nechta chet el kompaniyalari bilan hamkorlikda tashkil etilgan, 
xususiy sug‘urta kompaniyalari ham o‘z faoliyatlarini olib bormoqdalar.  
Jahondagi  eng  yirik  sug‘urta  bozori  Amerika  Qo‘shma  Shtatlarinikidir.  Iqtisodiy  jihatdan 
rivojlangan mamlakatlarda  yig‘iladigan sug‘urta tushumlarining kariyib qirq foizdan ortig‘i  AQSh 
xissasiga to‘g‘ri keladi. 
Mintaqaviy  sug‘urta  bozori  deganda  savdo-iqtisodiy  va  boshqa  jihatlardan  o‘zaro  yaqin 
munosabatda bo‘lgan bir nechta mamlakatlar hududlarini qamrab oluvchi bozor tushuniladi. 
Xalqaro  sug‘urta  bozori  sifatida  dunyo  miqyosida  sug‘urta  faoliyatini  olib  boruvchi 
mamlakatlarning sug‘urta bozori tushuniladi. 
Sug‘urta  bozori  bozor  munosabatlari  subyektlarining  mustaqilligini,  ularning  sug‘urta 
xizmatlari oldi-sotdisi bo‘yicha teng huquqli hamkorligini ko‘zda tutadi. 
Sug‘urta bozorining subyektlari quyidagilardan iborat: 
1.
 
O‘z  manfaatlaridan kelib chiqib sug‘urta himoyasi bo‘yicha xizmatlarni sotib oluvchilar 
(sug‘urta qildiruvchilar). 
2.
 
Bunday xizmatlarni ishlab chiqaruvchi va sotuvchilar (sug‘urtalovchilar). 
3.
 
Mazkur shaxslar o‘rtasidagi vositachilar (Sug‘urta agentlari va brokerlari). 
4.
 
Sug‘urtalangan shaxslar (sug‘urtalanuvchilar). 

---

 
 
 
126
 
 
5.
 
Manfaatdor shaxslar (naf oluvchilar). 
6.
 
Uchinchi shaxslar. 
Ichki  sug‘urta  bozorini  moliyaviy  tarkibini  sug‘urta  tashkilotlarining  moddiy  va  moliyaviy 
resurslari  tashkil  qiladi.  Sug‘urta  bozorining  asosiy  vazifasi  sug‘urta  xizmatlariga  talabni 
shakllantirish  (marketing,  reklama),  shartnomalar  tuzish  va  sug‘urta  polislarini  sotish,  maqsadga 
muvofiq va egiluvchan tarif siyosatini olib borish, o‘z infratuzilmasini tartibga solish hisob-lanadi. 
Bozorning  tashqi  o‘rami  bu
  –  bozorning  ichki  tizimini  qamrab  turuvchi  va  unga  ta’sir 
o‘tkazuvchi  birgalikda  harakat  qiluvchi  kuchlar  tizimi  (davlatning  iqtisodiy  siyosati,  moliyaning 
inflyatsion holati, valyuta kursi va b.).