Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахбороттехнологиялари университети

D
 (
ПС/Н
М
•К
М
) 
Тўлқин узунлиги (мкм) 

---

―Фужикура‖ фирмасининг DSM 8/125, ―Корнинг‘‘ фирмасининг SMF-DS
турдаги толалари ишлаб чиқарилган. 
Бир модали стандарт SF толалари қўлланилганда, дисперсия қийматини 
камайтириш керак. Дисперсияни камайтириш, регенерациялаш секцияси 
узунлигини ошириш, 2,5 Гбит/с тезликдан юқори 10 Гбит/с тезликка ўтиш, 
шунингдек спектр бўйича зичлаштириш усулларидан фойдаланилганда 
дисперсияни компенсация қилувчи- DCF (Dispersion Compensating Fiber) 
толаларни ѐки дисперсияни компенсация қилувчи модулларни DCM 
(Dispersion Compensatinқ Module) қўллаш керак.
Хулоса 
Ушбу бўлимда оптик алоқа, унинг афзалликлари ва қўлланиш соҳалари 
ҳақидаги маълумот билан биргаликда оптик алоқа тизимларининг тузилиш 
принциплари ҳақида, ҳамда оптик нур ўтказувчилар ва уларнинг турлари 
ҳақида бир қанча маълумотлар билан биргаликда оптик тола бўйлаб ѐруғлик 
нурининг тарқалиши жараѐни ҳақидаги маълумотлар ҳам келтирилган. Бундан 
ташқари оптик тола турлари ва уларнинг тавсифлари, ҳамда бир модали ва кўп 
модали оптик толали алоқа кабелларида узатилувчи тўлқин узунликлари тўлиқ 
ва батафсил маълумотлар келтирилиб, уларга мос келувчи қатор чизмалар 
келтирилган. 

---

2. ОПТИК ТОЛАНИ АСОСИЙ ПАРАМЕТРЛАРИ 
2.1. Сўниш 
Оптик сигнал тола орқали узатилганда, ѐруғлик тўлқинларини тола 
муҳити билан чизиқли ва ночизиқли ўзаро таъсири натижасида сигнал 
қувватини йўқолишидан оптик сигнал сўнади. Сўниш толали оптик алоқа 
узатиш тизимларининг регенерациялаш участкаси узунлигини аниқловчи 
оптик толанинг энг муҳим параметри ҳисобланади. Сўниш бу толада ѐруғлик 
оқимларининг кучсизланишидир. Тола узунлиги бўйича сўнишнинг ўзгариш 
қонуни қуйидаги умумий кўринишга эга: 
Р=Р
0
ехр(-α*L), 
(2.1) 
бу ерда Р
0
– толага киритиладиган қувват; 
L – тола узунлиги; 
α - сўниш коэффициенти ѐки толадаги йўқотишлар.
Бу формулани қўллаб солиштирма йўқотишларни баҳолашимиз мумкин:

солиштирма 
= - (10/L)*lg(P/P
0
) = 4,343 

. 
(2.2) 
Умумий ҳолда сўниш сигналларнинг сочилиши ва ютилишидан ҳосил 
бўлувчи йўқотишлар ва кабел йўқотишларидан юзага келади.
Ютилиш ва сочилишдан ҳосил бўладиган йўқотишлар шахсий 
йўқотишлар , кабель йўқотишлари эса қўшимча йўқотишлар дейилади.
2.1-расм. Толадаги йўқотишларнинг асосий турлари 
Сўниш 
Кабель йўқотишлари 

к
Шахсий йўқотишлар 

ш
Ютилишдан ҳосил 
бўладиган 
йўқотишлар 

ю
Сочилишдан ҳосил 
бўладиган йўқотишлар 

с

---

Тола йўқотишларини уларнинг тўлиқ йиғиндиси кўринишида ѐзишимиз 
мумкин: 

= 

ш
+

к 
= 

ю
+ 

с
+ 

к
, дБ/км. 
(2.3)