Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахбороттехнологиялари университети

Умумий қоидалар.
Санитария қоида ва меoѐрлари ҳар хил тармоқларда кенг ишлатиладиган 
компютер (КТ) ва ташкилий техника (ТТ)ларда ишловчиларнинг меҳнатини 
ташкил этиб, қулай меҳнат шароитини яратиб беришга йўналтирилган. Талаб 
ва қоидаларнинг амалда бажарилиши меҳнат шароитини қулайлаштириб, иш 
қобилиятини ошириш ва ишловчиларнинг соғлиғини сақлаб қолишга ѐрдам 
беради. 
КТ - маълумотларни киритиш (тўплаш), уни ишлаш ва натижани 
(узатиш)га, ТТ маълумотларнинг нусхасини олишга мўлжалланган. 
КТ ва ТТ да ишловчилар ақлий меҳнат қилувчилар тоифасига киради. 
КТ да ишлайдиганларга қуйидагилар киради: математик-программаловчи, 
бошқарувчилар, 
муҳандис-электрончилар, 
техник 
созловчилар, 
режалаштириш 
ва 
ҳисоб-китоб 
операциялари 
(ҳисоб-китобчилар, 
иқтисодчилар) билан банд бўлганлар. КТ билан ишлайдиганлар ишлаб 
чиқариш муҳитини зарарли ва хавфли омиллари ҳамда меҳнат жараѐни 
таъсирига учраши мумкин: 

---

- электромагнит майдони — ЭММ (радиочастота, паст қувватли рентген 
нурланиши, ултрабинафша ва инфрақизил нурланиш); 
- электростатик майдонларининг кучланганлиги; 
- ҳавонинг ионизацияланиши; 
кимѐвий омил, азон, лазерли принтерлар ишлатилганда тенер бўѐқ 
моддасининг чанги; 
- метеорологик омил: жой иқлимининг ўзига хослиги, йил фасли, вентиляция 
ҳамда иситиш тизими ва бошқалар; 
- механик ва электр қурилмаларида ишлаганда ҳосил бўладиган 
шовқин; 
электр токидан жароҳатланиш хавфи; раҳий ҳиссиѐтлар зўриқишининг ортиб 
кетиши; кўриш анализаторининг зўриқиши; 
бармоқлар 
ва 
панжанинг 
мускули 
ҳамкорлигида 
тез 
суръатда 
бажариладиган бир хил чэгараланган ҳаракат; 
- 
тананинг мажбурий, бир хил ишчи ҳолатда туриши, гипокенезия. 
ТТ лар билан ишлашда ҳавонинг ионлашуви, электромагнит майдонларининг 
кучланганлиги, азон, бўѐқ моддаларининг чанги, мажбурий ишчи ҳолат 
зарарли ва хавфли омиллар ҳисобланади. 
Техниканинг 
вазифаси 
ва 
касбга 
қараб, 
меҳнат 
тартиби 
ишнинг алоҳидалигини инобатга олган ҳолда ҳар хил бўлиши мумкин 
(бир ѐки икки сменали ва сутка мобайнида). Бир смена давомийлиги 
6 соат, 36 соатлик ҳафталик смена мобайнида овқатланиш учун 
танаффус 40 дақиқадан кам бўлмаслиги керак. Смена мобайнида 
микротанаффуслар киритиш лозим, улар иш вақтига киритилади. 
Меҳнат 
шароити 
ва 
меҳнат 
тартиби, 
ақлий 
меҳнатнинг 
зўриқиши ва бошқа юкланишлар КТ ва ТТ да ишлайдиганларнинг 
марказий асаб тизими функционал ҳолатининг ўзгаришига, таянч- 
ҳаракат аппарати ва қўл панжаларининг ўта зўриқишига олиб келиши 
мумкин. Гипокинезия ва ишнинг бир хиллиги ишчининг умумий 
толиқишини (иш қобилиятининг пасайиши) вужудга келтиради. Бундан 

---

ташқари, дисплей экрани олдида узоқ вақт бўлиш кўриш анализаторининг 
зўриқишига ҳамда толиқиш ва кўриш қобилиятининг сусайишига олиб 
келади. Ишчиларда тез-тез асабийлашиш, уйқунинг бузилиши, чарчоқ, 
кўз, бел, бўйин атрофи, қўл ва бошқа аoзоларда оғриқлар пайдо бўлиши 
мумкин.