Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахборот технологиялари университети

5.
Бухгалтерия ҳисобининг регистрлари ва шакллари ҳақида 
тушунча. 
Корхонада содир бўладиган ишлаб чиқариш, молия-хўжалик 
фаолиятида содир бўладиган ва амалга ошириладиган операциялар 
бухгалтерия ҳисобининг бошланғич ҳужжатларида акс эттирилади, улар 
кейинчалик йиғилади ва йиғма қайдномалар тузилади. Уларнинг 
маълумотлари тегишли регистрларга ёзиб чиқилиш тартибига ва иқтисодий 
мазмунига мувофиқ гуруҳ-ланиши керак. 
Бухгалтерия ҳисобининг регистрлари деб, бошланғич ва йиғма 
ҳужжатларда акс эттирилган хўжалик маблағлари, уларнинг ташкил топиш 
манбаларини иқгисодий мазмунига кўра гуруҳлаш ҳамда хўжалик 
муомалаларининг таркиби ва ҳаракатини ҳисобга олишда қўлланиладиган 
маҳсус шакддаги жадвалларга айтилади. Бу жадваллар бухгалтерия ҳисобида 
ҳисобварақларнинг ўзаро алоқаси ва ҳисобварақлардаги ёзувларнинг 
иқтисодий мазмунини ҳисобга олған ҳолда ишлаб чиқилади. 
Бухгалтерия ҳисоби регистрларига журналлар, қайдномалар, 
дафтарлар, карточкалар ҳамда тасдиқланган бланклар киради. 

---

53 
Ёзув турларига кўра ҳисоб регистрларининг қуйидаги турлари мавжуд: 
Хронологик; Систематик; Комбинациялашган. 
Хронологик ҳисоб регистрларида корхонада амалга оширилган ёки 
содир бўлган хўжалик операциялари ҳеч қандай тизимга солинмаган ҳолда 
фақатгина ҳужжатларнинг бухгалтерияга келиб тушиш вақтига қараб 
рўйхатга олинади. Хронологик ҳисоб регистри вазифа-сини бухгалтерия 
ҳисобининг 
мемориал-ордер 
шаклида 
қўлланиладиган 
"Хўжалик 
муомалаларини рўйхатга олиш журнали" бажаради. Ушбу журналда хўжалик 
операциялар содир бўлиш вақтига қараб кетма-кет ёзиб борилади. 
Систематик ҳисоб регистрлари корхонада содир бўладиган хўжалик 
муомалаларини маълум бслгиларига қараб систематик равишда ёзиш учун 
мўлжалланган. Систематик ҳисоб регистрларига "Бош дафтар", аналитик 
ҳисоб карточкалари мисол бўлади. 
Комбинациялашган 
ҳисоб 
регистрлари 
корхонада 
амалга 
ошириладиган хўжалик операцияларини ҳам систематик, ҳам хронологик 
тартибда гурухлаштиришни таъминловчи ҳисоб регистрларидир. Ушбу 
турдаги ҳисоб регистрлари бухгалтерия ҳисобининг такомиллашуви 
натижасвда вужудга келган бўлиб, унда хўжалик муомалалари бухгалтерия 
ҳисобининг ҳисобварақларида ўзларининг иқгисодий мазмунига кўра 
ажратилган ҳолда бир вақгда акс эттирилади. 
Ҳисоб регистрлари улардаги маълумотнинг ҳажмига қараб икки турга 
бўлинади: синтетик ҳисоб регистрлари ва аналитик ҳисоб регистрлари.