Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникациялар давлат қумитаси тошкент ахборот технологиялари университети

Кўчирилган аҳолини қабул қилиш пунктлари (КАҚҚП). 
Қўчирилганларни қабул қилиш пунктлари кўчирилган аҳолини 
транспортдан тушадиган пунктларда йўлга қўйилади ҳамда шу аҳолини 
кутиб олиш ва кейинги жойлаштириладиган жойларга жўнатишга
мўлжалланган бўлади. 
Одамларни ҳар қандай об-ҳавода вақтинча жойлаштиришни, қиш 

---

101 
вақтларида эса иситиш имкониятини таъминлайдиган мактаблар, клублар ва 
бошқа жамоат ва маъмурий биноларда КАҚҚП йўлга қўйилиши мумкин. 
КАҚҚП га қанча ва қачон одам келишига қараб, овқат ва ичимлик сув билан 
таъминлаш назарда тутилади. Бунинг учун умумий овқатланиш
пунктларидан-ошхона, кафе ва ҳ.к. лардан, улар бўлмаганда эса овқатланиш 
кўчма пунктларидан фойдаланиш мумкин. 
КИП ходимларининг сони кўчирилиб келтириладиган аҳоли сонини 
ҳамда уни таъминлаш тадбирларининг ҳажмини ҳисобга олиб белгиланади. 
Аҳолини фавқулодда вазият зоналаридан шошилинч (кечиктириб 
бўлмайдиган) кўчириш, одатда, КИПни йўлга қўймасдан ўтказилади. 
Уларнинг вазифалари бундай ҳолларда тегишли маъмурий-ҳудудий 
бирликлар биркитиб тезкор гуруҳларга юклатилади. 
Тезкор гуруҳлар қуйидаги вазифаларни ҳал қилади: 
-одамлар яшаб турган жойида (яшаш жойида ёки иш жойида) аҳолини 
хабардор қилиш, йиғиш, ҳисобга олиш ва унинг транспортга чиқишини 
ташкил этиш; 
-аҳолини транспорт воситаларига тақсимлаш, кўчириш колонналарни 
тузиш ва уларга кўчиш йўллари бўйлаб ҳамроҳлик қилиш; 
-аҳолини кўчириш ва кўчириш юқори идораларига хабар бериш қандай 
ўтаётганини назорат қилиш; 
-масъулиятидаги зонада жамоат тартибини ташкил қилиш ва сақлаш. 
Кўчиш оралиқ пунктлари (КОП). 
Фавқулодда вазиятлар зонасининг ташқи чегарасида кўчиш оралиқ 
пунктлари ташкил этилади. КОП қуйидагиларни таъминлаши керак: 
-аҳолини ҳисобга олиш, қайта руйхатдан ўтказиш, дозиметрик ва 
кимёвий назорат қилиш, санитария ишловидан ўтказиш ва бориб 
туриладиган хавфсиз жойларга жўнатиш. Зарурат бўлса, ифлосланган 
(заҳарланган) кийим-бош ва пойафзални КОП да алмаштирилади ва махсус 
ишловдан ўтказилади. КОП да аҳолини фавқулодда вазият зонасида ишлаган 
транспортдаги ифлосланмаган (заҳарланмаган) ҳудудда ишлайдиган "тоза" 
транспорт воситаларига ўтказилади. КОП темир ва шоссе йўллар, сув 
йўллари яқинида бўлади. Аҳолини фавқулодда вазият юз берган зонадан 
кўчириш ҳар бир алоҳида ҳолда шу вазиятнинг юзага келиш шароитига, 
фавқулодда вазият манбаи, таъсир омилларининг таъсир этиш характери ва 
макон ва вақт параметрларига қараб белгиланади. Фавқулодда вазият юзага 
келиши ҳақидаги ишончли тахмин ҳақида маьлумот олинганда одамларни 
фавқулодда вазият юз берган зонадан транспортда ва пиёда уюшқоқлиқ 
билан олиб чиқиш учун қулай шароит яратишдан иборат бўлган тайёргарлик 
тадбирлари ўтказилади. Баъзи ҳолларда аҳолини кўчириш чекланган ёки 
маҳаллий характерда бўлади. 
Хабар бериш олдиндан (тахминга биноан) ёки селнинг боши сигнал 
дарвозасидан ўтганда (шошилинч кўчиришларда) амалга оширилади. 
Сел хавфи бор жойлардан аҳолини кўчириш: 
Бундай кўчириш сел оқими юзага келиш хавфи тутилганда, сел оқими 
юзага келаётган даврда, алоҳида ҳолларда эса сел оқимининг таъсири 

---

102 
тугаганда ҳам ўтказилиши мумкин. Аҳолини кўчириш олдиндан ўтказилгани 
маъқул. Сел оқими юзага келаётганда эса шошилинч (кечиктириб 
бўлмайдиган) аҳолини кўчириш тадбирлари ўтказилади. 
Кўчиришнинг шошилинчлиги сел тўлқинининг муҳофаза объектига 
келиши тахмин қилинаётган вақт, одатда 4 соатгача етадиган вақт билан 
белгиланадн. Шундан кейин эса реал хавф туғилишига қараб белгиланади. 
Аҳолини кўчириш чекланган ёки маҳаллий характерда бўлади ва улар 2 
босқичда ўтказилади: 
1-босқич КИП ни йулга қўймасдан, сел оқими жойининг ўзида. 
2-босқичда эса КИП орқали режадаги жойларга етказиб қўйгунча 
(ташлаб кетилган уйлар ва аҳоли пунктларини сел бузиб кетганда) давом 
этади. 
Кўчки хавфи бор жойлардан аҳолини кўчириш: 
Бундай кўчиришлар қор кўчиш хавфи туғилганда, шунингдек қор 
кўчкиси тушиб бўлгандан кейин (турмуш кечиришни таъминлаш объеклари 
бузилганда) ўтказилади. Кўчки ҳудудий тамойилда бир босқичда ўказилиб, 
чекланган характерда бўлади ҳамда олдиндан ўтказиладиган, бунинг иложи 
бўлмаганда эса шошилинч ўтказилади.