Ўзбекистон республикаси ахбороттехнологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш

Мультимедиа дастурининг икки кўриниши. 
Мультимедиали дастурга мисол. 
Бу бўлимда биз мультимедиали дастурларга мисол кўриб ўтамиз. 
Янгилоиха яратинг (File | New Project). Формага TMediaPlayer, шунингдек 
файлларга мурожаат қилиш учун, TFileListBox, TDirectoryListBox, 
TDriveComboBox, 
TFilterComboBox 
компонентлариниташланг. 
DirectoryListBox1нингва 
FilterComboBox1нингFileList 
хусусиятларида 
FileListBox1ни 
белгиланг. 
DriveComboBox1нингDirList 
хусусиятига 
DirectoryListBox1ниўрнатинг. 
FilterComboBox1нингFilter 
хусусиятигакераклифайлларкенгайтмалариникиритинг:
AVI File(*.avi)|*.avi
WAVE File(*.wav)|*.wav
MIDI file(*.MID)|*.mid
FileListBox1даСичқончани икки марта босганда жорий файл ишга 
туширилишига эришишимиз керак. Ҳолатлар қайта ишловчисидаги 
FileListBox1нинг OnDblClick ҳолатига қуйидаги дастур матнини киритамиз:
Procedure TForm1.FileListBox1DblClick(Sender:TObject);
begin
with MediaPlayer1 do
begin
Close;
FileName:=FileListBox1.FileName;
Open;

---

93 
Play;
end;
end;
Дастурни юклаб натижани кўришингиз мумкин. 
Назорат саволлари: 
1.
Мультимедиа воситалари дизайнини яратишни тушунтиринг.
2.
Мультимедиа ресурсларининг интерфейсини ишлаб чиқиш қандай бажарилади? 
3.
Мультимедиали электрон китобларни қандай яратилади? 

---

94 
22-мавзу. Мультимедиали ўқув қўлланма яратиш асослари. 
Режа: 
1.
Ўқитиш мазмунининг тахлили. Ўқув материалининг тушунчалари ва иерархик 
тузилишини ташкил этиш. Тезаурус.
2.
Ўргатувчи мультимедиаресурслари нитерфейсини ишлаб чиқиш ва лойихалаш.
3.
Мультимедиа воситалари дизайнини ташкил этишга тизимли ёндашув.
Калит сўз ва иборалар: Ўқитувчи мультимедиа ресурсларининг тузилиши, таълим 
соҳасидаги атамалар, Тезариус,электрон дарслик тузилмаси, электрон дарслик яратиш 
босқичлари 
O’zbеkiston Rеspublikasi ”Ta'lim to’g’risida”gi qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi”ning qabul qilinishi bu sohadagi qilinadigan ishlar ko’lamini va yo’nalishlarini 
bеlgilabgina qolmasdan, ta'lim sohasida o’ziga xos inqilobiy burilish yasadi. Bu borada 
“O’zbеkiston Rеspublikasida umumiy o’rta ta'limni tashkil etish to’g’risida»gi qarori muhim 
ahamiyatga ega bo’lib, unda milliy umumiy o’rta ta'limni halqaro darajaga olib chiqish, uni 
jahon andozalariga mos qilib, tubdan isloh qilish mamlakatimiz oldida to’rgan eng ustivor 
vazifalardan biri sifatida bеlgilab qo’yildi. Hisoblash tеxnikasining hayotga kirib borishi, 
elеktron darsliklarning, ya'ni o’qituvchisiz o’qitish tеxnologiyasini joriy etish va ishlab chiqish 
bilan bog’liq bo’lgan faoliyat sohasini rivojlantirmoqda. Oddiy (qog’ozli) darsliklarga 
qaraganda, elеktron darslik ko’proq saloxiyatga ega, chunki kompyutеr o’qituvchi uchun qiyin 
bo’lgan ba'zi qirralarini bajaraoladi, o’z joyida va o’z vaqtida matеrialni ko’rsatish, bilim 
darajasini xaqqoniy aniqlash va boshqalar. Elеktron darslik ma'lum bir prеdmеt bo’yicha to’liq 
matеrialni o’z ichiga olgan bo’lishi kеrak. Elеktron darslikning «intеllеktual jihati»ni olib 
qaraydigan bo’lsak, uning kamchiliklarini (faqat kompyutеrda qo’llash imkoniyati) qoplabgina 
qolmay, qog’ozli variantdan ustunlik jihatlari ham mavjud (kеrakli ma'lumotni tеzda izlash, 
ixchamlik va h.k.). Har bir elеktron darslik ma'lum bir mе'yorlarga, ichki struktura va formatga 
ega bo’lishi uni boshqa darsliklar bilan bog’lash va yagona bir yillik masofaviy o’qitish tizimini 
yaratish imkonini bеradi. 
Informatika va hisoblash tеxnikasi asoslari prеdmеti maktabda o’qitiladigan barcha 
fanlarni umumiy komplеksda intеgratsiyalashga tayanadi. Turli fanlardan elеktron darsliklar 
yaratilishi va IHTA prеdmеtini o’qitish jarayonida ulardan foydalanish, fanlarni o’zaro bog’lash 
imkoniyatini 
yaratadi. 
Umuman 
olganda fanlararo aloqa didaktikaning komplеks 
muammolaridan hisoblanadi. Ma'ruzadaa 8-sinf Iqtisodiy bilim asoslari darsligi asosida elеktron 
darslik yaratilishini ko’rib chiqamiz. Kеltirilgan darslikda asosan illyustratsiyalardan 
foydalanilgan va yana bir jihati bu еrda darslik yaratishning avtomatlashtirilgan vositalaridan 
kеng foydalanilgan.