Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

 
CHET EL INVESTITSIYALARI IQTISODIYOT RIVOJINING MUHIM 
OMILIDIR 
 
H.M. Ismailov (TATU, assistent) 
V.A.Usmanov (Korporativ boshqaruv ilmiy-ta’lim markazi tinglovchisi) 
 
Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda qulay investitsiyaviy muhit shakllantirildi, xorijiy 
investorlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha qonun yo‘li bilan keng ko‘lamdagi 
imtiyozlar, afzalliklar va kafolatlar tizimi belgilandi.
Respublikamizning Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning mamlakatimizni 2015-yilda 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2016-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng 
muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasida 
ham investitsiya faoliyatiga alohida to’xtlib o’tilgan edi. Jumladan:
Mamlakatimiz iqtisodiyotini tarkibiy o‘zgartirish, tarmoqlarni modernizatsiya qilish, 
texnik va texnologik yangilashga doir loyihalarni amalga oshirish uchun investitsiyalarni jalb 
qilish borasida bajarilayotgan ishlar alohida e’tiborga loyiq. 2015-yilda ana shu maqsadlarga 
barcha moliyalashtirish manbalari hisobidan 15 milliard 800 million AQSh dollari miqdorida 
investitsiyalar jalb etildi va o‘zlashtirildi. Bu 2014-yilga nisbatan 9,5 foiz ko‘p demakdir. Jami 
investitsiyalarning 3 milliard 300 million dollardan ziyodi yoki 21 foizdan ortig‘i xorijiy 
investitsiyalar bo‘lib, shuning 73 foizi to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investitsiyalaridir. 
Investitsiyalarning 67,1 foizi yangi ishlab chiqarish quvvatlarini barpo etishga yo‘naltirildi. Bu esa 
2015-yilda umumiy qiymati 7 milliard 400 million dollar bo‘lgan 158 ta yirik ishlab chiqarish 
obyekti qurilishini yakunlash va foydalanishga topshirish imkonini berdi. 

---

369 
Xorijiy investitsiyalar — chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish, 
samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa 
faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir. Chet el 
investitsiyalari ichki investitsiyalardan farqli holda tashqi moliyalashtirish manbaiga kiradi. Ular 
milliy iqtisodiyotga chetdan, ularning kelishini rag’batlantirgan holda jalb qilinadi. Lekin chet el 
kapitalini jalb qilishning hamma shakllari ha moliyalashtirishning tashqi manbai bo’lmasligi 
mumkin. Bu birinchi navbatda foiz to'lovlari bilan qaytarishni talab etadigan kreditlar va qarzlarga 
taaluqli. Chunki, chet el kreditlari va xalqaro moliya institutlari qarzlari maʼlum vaqt o'tgach 
asosiy qarz bilan birga belgilangan foizlarining qaytarilishini talalb etadi. Chetdan jalb etiladigan 
xorijiy investitsiyalar bilan chet eldan kiritiladigan kreditlarninig o'ziga xos farqlari mavjuddir. Bu 
borada xorijiy investitsiyalar risklar doirasi bilan chet el kreditlari risklari kengligi farqlanadi.
O'zbekiston Respublikasining qonunchiligiga ko’ra “Chet el investitsiyalari to’g’risida“gi 
Qonunga ko’ra O’zbekiston Respublikasida chet ellik investorlar quyidagilar bo’lishi mumkin:
✓
chet el davlatlari, chet el davlatlarining maʼmuriy yoki hududiy organlari;
✓
davlatlararo bitimlar yoki boshqa shartnomalarga muvofiq tashkil topgan yoki xalqaro 
ommaviy huquq subʼektlari bo’lgan xalqaro tashkilotlar;
✓
chet el davlatlarining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil topgan va faoliyat ko’rsatib 
kelayotgan yuridik shaxslar boshqa har qanday shirkatlarlar, tashkilotlar yoki uyushmalar;
✓
chet el davlati fuqarolari bo’lmish jismoniy shaxslar, fuqaroligi bo’lmagan shaxslar va chet 
ellarda doimiy yashaydigan O’zbekiston Respublikasi fuqarolari.
Xorijiy investitsiyalarning shakllari quyidagilardan iborat:
✓
ulush qo’shib qatnashishi orqali qo’shma korxonalarni tashkil etish;
✓
100 % mol-mulk xorijiy investorga tegishli bo’lgan xorijiy korxonalarni tashkil etish;
✓
yirik xorijiy kompaniya va firmalarning sho’ʼba korxonalari va filiallarini tashkil etish;
✓
konsessiya va lizing sharnomalari tuzish;
✓
tenderlar eʼlon qilish;
✓
erkin iqtisodiy hududlar tashkil etish;
✓
moliyaviy aktivlarni sotish va sotib olish.
Mamlakatimizda 2017-yilda 199 ta investitsion loyiha bo‘yicha 4,505 mlrd dollar 
miqdoridagi xorijiy investitsiyalarni o‘zlashtirishni rejalashtirmoqda. Bu Prezident Shavkat 
Mirziyoyev qarori bilan tasdiqlangan joriy yil uchun investitsion dasturda o‘z aksini topgan. 
Dasturga muvofiq xorijiy kreditlar hisobiga hukumat kafolati ostida 79 ta loyiha bo‘yicha 
1,854 mlrd dollar, 120 ta loyiha bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hisobidan — 
2,65 mlrd dollar o‘zlashtirish belgilangan. Xorijiy investitsiyalarning eng katta qismi — 37 
ta loyiha bo‘yicha 2,47 mlrd dollar — yoqilg‘i-energetika sohasida o‘zlashtirilishi rejalashtirilgan. 
Xulosa qilib aytganda xorijiy sheriklar bilan o’zaro manfaatli hamkorlik yaxshi samaralar 
bermoqda. Negaki, O’zbekistonda xorijiy investorlar ishonchini mustahkamlash uchun barcha 
shart-sharoit yaratilgan. Mamlakatimizning davlat investitsiya siyosati uzoq muddatli istiqbolga 
mo’ljallangan bo’lib, investorlarning samarali ishlashi uchun zarur barcha sharoitni yaratib 
berishga qaratilgan. O’zbekistonning geografik jihatdan qulay yerda joylashgani, transport 
tarmog’ining rivojlangani, tabiiy resurslarning ko’pligi, ishlab chiqarish hamda ijtimoiy 
infratuzilmaning yuqori darajada taraqqiy etgani, malakali kadrlarning mavjudligi va boshqa 
omillar investorlarga kelajakka ishonch bilan qarash imkonini bermoqda.