Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини

 

---

127 
Литературы: 
1. 
Лямина И.Х., Применение презентаций при преподавании высшей 
математики. 
Интернет-конференция. 
«Информационно-
коммуникационные 
технологии 
в 
управлении 
качеством 
профессионального образования».
2. Селевко Г.К. Педагогические технологии на основе информационно-
коммуникационных средств. М.: НИИ шк. технологий, 2005. 
ИҚТИДОРЛИ ЁШЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА ЯНГИ 
ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯНИНГ РОЛИ 
Ш.C. Қўзиев, И. Худойбердиев, Ф. Йигиталиев 
Фарғона политехника институти 
Аннотация
Ушбу 
мақолада 
иқтидорли 
ёшларни 
тарбиялашда 
таьлим 
муассасаларида янги педагогик техналогиянинг роли ва таьлим 
муассасаларида 
электрон 
таьлим 
ресурслари 
яратишда 
техналогиялаштиришнинг назарий ва методик асослари хақида фикр 
юритилган.
Таянч сўзлар: техналогия, янги педагогик техналогия, электрон таьлим, 
назария, методика. 
Аннотация 
В данной статье рассматривается, как создание электронных учебных 
ресурсов в учебных заведениях окажет положительное влияние на учебный 
процесс. 
Ключевые слова: электронное обучение, педагогические технологии, 
сетевые технологии, база знаний, исследование. 
Annotation 
This article discusses how the creation of e-learning resources in educational 
institutions will have a positive effect on the learning process. 
Key words: e-learning, pedagogical technologies, network technologies, 
knowledge base, research. 
Янги педагогик технология асосида берилган дарслар ўқувчиларни
муҳим ҳаётий ютуқ муаммоларига ўз муносабатларини билдиришга 
интилишларини қондириб, уларни фикрлашга ўз нуқтаи назарларини 
асослашга имкон беради.
Демократик жамиятда фарзандларимиз эркин фикрлайдиган қилиб 
тарбияланади. Агар болалар эркин фикрлашни ўрганмаса, бу таълим 
самарасининг паст бўлишига сабаб бўлади. Зеро мустақил фикрлаш хам катта 
бойликдир. Хозирги даврда содир бўлаётган инновацион жараёнлар олдидаги, 
халқ таълими олдидаги янги муаммоларни ҳал этишда янги ахборотни 
ўзлаштириш ва баҳолашга қодир бўлган зарур қарорлар қабул қилувчи эркин 
фикрлайдиган иқтидорли ёшлар керак. 

---

128 
Янги педагогик технологиянинг шу кундаги асосий мақсади ўқитиш 
тизимида ўқитувчи ўрнига талабани аудитория марказига олиб чиқишдир. Биз 
ёд олишдан авоматик тарзда такрорлашдан, китобдаги саволга жавоб 
беришдан йироқлашишимиз зарур албатта. Иқтидорли ёшларнинг 
интеллектуал салоҳиятини ривожлантириш уларнинг мустақил фаолиятини 
ташкил қилиб дарснинг фаол иштирокчиларига айлантириш лозим. Илғор 
мамлакатларнинг бу сохадаги тажрибаларини ўрганиш ҳам хозирги замон 
талабидир. 
Янги педагогик технологияни иш жараёнига тадбиқ этиш таълим 
жараёнида узоқ йиллар мобайнида давом этиб келаётган эскича дарслардан 
бутунлай воз кечишнинг асосий йўли хисобланади. 
Келажак буюк ватанимизнинг бугунги ва эртанги кунини 
таъминлайдиган шахсни, яъни мутахасисни жаҳон стандарти талабига жавоб 
берадиган, ҳар томонлама ривожланган, ўзига, бошқа инсонга, жамиятга, 
давлатга, тарбияга ва меҳнатга ўзининг тўғри муносабатини билдира 
оладиган, мустақил фаолият юрита оладиган, ижодкор, тадбиркор шахс этиб 
шакллантириш кўп жиҳатдан уни ким ўқиётганлиги ва қандай ўқитилишига 
ҳам боғлиқ. Бу ўринда асосий масала таълим мазмуни ва унинг воситаларини 
янгилашдир. [1-3]
Ўқитувчи ўз олдига қуйидагиларни мақсад қилиб олиши зарур:
- 
Ўқувчиларнинг умумий фаолиятида ролларни тўғри тақсимлаш ва ўз 
ролларидан келиб чиққан холда мажбуриятларни бажара олишга 
ўргатиш; 
- 
ватанига, халқига ўз ота-оналарига иззат эхтиром кўрсатиш, 
ўртоқларига хурмат руҳи билан қараш ҳиссини вужудга келтириш; 
- 
бир-бирлари билан муомалага кириша олиш хамда ишчанлик рухида 
ўзаро муносабатларга ўргатиш; 
- 
гурухда эмоционал, шахсий, ўзаро муносабатларни ўрганишга ўргатиш; 
- 
ҳар бир болани ўз мақсадига етишиши учун мустақил бўлишга, шу 
билан бирга ўзгаларнинг хохиш интилишига зарар келтирмасликка 
ўргатиш; 
- 
ўқувчиларнинг бахсларини ҳолисона юритишга, ўз фикрини очиқ, 
равшан баён этишга ва исботлай олишга ўргатиш; 
- 
ўзаро муносабатлар юзага келадиган зиддиятларни бартараф этишга 
кўниктириш; 
Ўқув иши шундай ташкил этилиши керакки, бунда талабалар ўқиётган 
материални ўрганишлари учун ёрдам берилаётганини англасинлар. Ўқитувчи 
талабалар ўқув фаолиятининг ташкилотчиси ва раҳбари талабанинг гуруҳ 
жамоаси билан муносабатининг назоратчиси бўлиши зарур. Ўқитувчи 
талабанинг аудиторияда ўзини жуда қулай хис қилиши, шуниндек ўқув 
фаолиятини унга эмоционал жиҳатдан қониқиш берувчи, лекин бу фаолият 
ундан етарли лаёқат ва куч талаб этишини талаб этувчи шароит яратиши зарур, 
ҳамда ўқув жараёнида ноанъанавий усуллардан фойдаланиш, яъни ўқув 
жараёнини ташкил этишнинг анъанавий усулларидан янги педагогик 

---

129 
технологияларга ўтиши керак. Чунки ўқув жараёнини анъанавий ташкил этиш 
ўқув материалини тайёр ҳолда беришга асосланган, яъни ўқитувчи дарсга 
хамма нарсани тайёр қилиб, асосийсини белгилаб, системалаштириб, ўқув 
мавзусини ўқувчиларга айтиб ёздиришга тайёрланиб келади. Ўқувчиларга 
фақат конспект ёзиш, ўрганиш ва сўров вақтида айтиб бериш қолади холос, 
яъни уларнинг фаолияти соф репродуктив характерни, минимал 
ривожлантирувчи характерни касб этади. Асосий оғирлик хотирага юкланиб, 
тафаккур минимал даражада жалб этилади, оддий кўр-кўрона ёдлаш 
устиворлик қилади. Шу боис ўқув жараёнини бундай ташкил этилиши 
ўқитувчининг хатти-харакати, талабанинг эса кам меҳнати орқали амалга 
оширилади. 
Бугунги кун талаблари нуқтаи назаридан нафақат билим бериш, балки 
талабаларни мустақил билим эгаллашга, тахлил қилишга, қиёслаш, 
коррекциялаш, ҳаётий муҳим малакаларни хал этиш учун билимини қўллай 
олиш, бутун умри давомида билимларни оператив тарзда бойитиб, янгилаб 
боришга ўргатиш, шахснинг тўғри юксалишига олиб келади.
Маълумки, кейинги пайтларди хаётда юз берган туб ўзгаришлар 
одамлар рухиятини сифат жихатидан янги босқичга кўтарди. 
Кишилардаги ўта сабр - тоқатлик, итоаткорлик, ташабускорликнинг 
етишмаслиги ўрнини эркинлик, ижодкорлик, зарурият, оила бутунлиги ва 
уларнинг истиқболини таъминлаш каби сифатлар эгаллай бошлади. 
Борлиққа ва жамиятга нисбатан муносабатнинг ўзгариши шахснинг 
фаолиятида, шахслараро муомалада, мулоқат моҳиятида намоён бўлади, 
уларга йўналтирилган эски мативация ўз аҳамиятини йўқотади. 
Ҳозирги кунда шахсга субектив муносабат муомаласини ижтимоий 
жиҳатдан турмушда қарор топтириш учун: 
- 
одам - инсон - шахс - индивидуаллик - субъект - комилликка риоя 
қилиш; 
- 
шахсга субъектив муносабат, яъни уни робот каби барча 
хусусиятларини бир текис шакллантириш мумкин деган хато назариядан воз 
кечиш, субъект алоқасини вужудга келтириш; 
- 
хар қандай субъект шахс, лекин ҳар қандай шахс субъект эмаслиги 
муаммосини ечиш; 
- 
шахс субъект бўлиши учун унда мустақиллик, шахсий позиция, 
қатъийлик, чуқур дунё қараш ва буларни ҳаётга тадбиқ этиш имконияти 
мавжудлигини тан олдириш керак. 
Одам функционал холатининг ўзгариши билан онглилик, онгсизлик 
(ихтиёрсизлик) ка ўтишши, ижод ташаббус унинг учун муомила фаолият 
негизига айланса, у ҳолда шахс онгли ҳолатига аста - секин кириб бориши 
мумкин.
Чунки одам табиий ҳолда ихтиёрий, ихтиёрсиз ва ихтиёрликдан кейинги 
босқичларга ўтиш хукми билан яшайди ва фаолият кўрсатади. Шунинг учун 
ўқувчилар, талабалар иқтидорини жуда эрта ривожлантириш тўғри 
шакллантириш мутахасислар учун жуда катта ва масъулиятли ишдир. 

---

130 
Доимий ҳолда одам ҳаётда ўзи учун тўғри йўл танлаши, тўғри 
фикрлаши, яшаш шароитини тўғри яратишга, яхши инсонлигини 
йўқотмаслигига эриштириш мутахасислар учун улкан вазифа бўлиб, бу масала 
XXI асрда ҳам ўз кучида қолади.