Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини

party va Stellar deb nomlangan tizimlar. Ularning barchasiblokcheyn asosida 
maxsus ishlab chiqilgan o’ziga hos elektron platforma taklif qiladi Kriptovalyuta 
texnologiyalari kelajagiga optimistik qarashlar ko’plab to’siqlarga duch keladi. 
Kriptovalyutalar haqidahatto bir daqiqaga esdan chiqaradigan bo’lsak, 
normarkazlashuv trendi haqiqatda katta salohiyatga ega ekanligini tan olmaslik juda 
qiyin. Agar uni inqirozdan keyingi davrda Uoll-strit va Vashington doirasida tobora 
ko’proq kuch-qudrat markazlashuv trendi bilan taqqoslaydigan bo’lsak, bu ikki 
egizak yonma-yon ketayotgan emas, balki bir-birining qarshisidan kelayotgan 
poezdlarni eslatib yuboradi. Ehtimol, biz global ijtimoiy o’zgarishlar –uyg’onish 
davrida bank ishi va milliy davlatlar keyinchalik ularning atrofida jamitning pul va 
iqtisodiy tizimi vujudga kelishi lozim bo’lgan ikkita asosiy hukumat markazi sifatida 
shakllangan XVI asrdan keyingi tarix davomida eng kuchli o’zgarishlar bo’sag’asida 
turgandirmiz. 
Darhaqiqat, buyumlar interneti asrida anhanaviy pul tizimiga asoslangan 
texnologiyalar foydalanuvchilarni to’lov tizimlaridagi takomillashtirish bilan 
hayron qoldirishning har xil usullarini izlaydilar. Mobil bitkoin hisob-kitoblarining 
ustuvor vositasiga aylangan smartfon, shu bilan bir vaqtda,hisob-kitoblarni amalga 
oshirish usullarida inqilob qilishga intilayotgan moliya-texnika kompaniyalarining 
diqqat-ehtibori markazdan o’rin olmoqda.Kredit kartalari bilan hisob-kitob qilish 
anhanaviy texnologiyalrida ham global o’zgarishlar ro’y bermoqda. Square 
kompaniyasidan kontakt kartalari o’qish uchun portativ qurilma millionlab kichik 
biznes vakillari – masalan, taksichilar yoki xot-dog sotuvchilarga o’z smartfon va 
planshetlarini mobil protsessing qurilmalariga aylantirish imkonini berdi. 
Bitkoynchilar odatda kredit va debet kartalar havfsizlik darajasi yetarli emasligidan 
asosli ravishda shikoyat qiladilar, chunki ularning tizimifoydalanuvchi shaxsi 
haqida axborot uzatishga bog’liq bo’ladi, biroq tahkidlash joizki, hozirgo paytda 
tarmoqda bu mahlumotlar havfsizligi sezilarli darajada o’sgan. Biroq bu yerda yana 
bir muammo mavjud: yangi texnologiyalar huquqiy tizimga kiritilgani sababli, ular 
uning ichidagi barcha pul tranzaksiyalari harajatlarini o’z zimmasiga oladi. Yangi 
texnologiyalar provayderlarikredit riskini o’z zimmasiga olish va to’lovlarni qayta 
ishlash uchun banklar va anhanaviy tizimning boshqa o’yinchilariga komission 
to’lovlar to’lashdan bo’yin tovlash uchun ozgina ham imkoniyatga ega emas. 
Yangi hisob-kitob shakllari, texnik jihatdan ilg’or bo’lsada, avvalgidek 500 
yillik tarixga ega bo’lgan markazlashgan moliyaviy menejment modeli doirasida 
qolavermoqda. Oddiy mijoz uchun bu ikkiyoqlamalik hech qanday ahamiyatga ega 
emas, bu hattoki kelajakdagi hamkorlik iqtisodiyoti, qolgan barcha sohalarda 
insonlarning individual imkoniyatlarini takomillashtirish yo’nalishida rivojlanishda 
davom etadigan bo’lsada, anhanaviy pullarga uzoq umr vahda qiladi. Biroq bu jon 

---

456 
saqlash normarkazlashuv yo’nalishidagi boshqa o’zgarishlar bilan bog’liq emas. Bu 
trendlarning barchasi bugun bo’lmasa ham, taxminan 10 yildan keyin 
kriptovalyutalar asri kirib kelishi muqarrar ekanligini ko’rsatadi degan fikrdan 
uzoqlashish qiyin.Bu asr kelgach, kredit manbasi sifatida banklarning ahvoli nima 
kechadi deb o’ylashga majbur qiladi. Ularning bu roliga har qanday tahdid 
innovatsion texnologiyalar vakillari bilan bozor ulushi uchun kurashda muzokaralar 
predmetiga aylanadi. Ularning mahlum qilishicha, anhanaviy qog’oz shaklidagi 
pullar o’rniga keladigan kriptovalyuta tizimi banklarning kredit berish qobiliyatiga 
putur yetkazishi va shu tariqaxususiy pullar emitentlari funksiyasini bajarishi 
mumkin bo’ladi. Agar bunday havf yuzaga keladigan bo’lsa, hammamiz kabi jon 
saqlashdan manfaatdor bo’lgan milliy davlat qanday javob qaytarish kerakligini hal 
qilishi lozim. So’nggi 500 yil ichida milliy davlat o’zining moslashuv qobiliyatini 
isbotlab berdi, shu sababli, biz bu safar ham omon qolish va moslashish 
imkoniyatiga shubha bildirmaymiz. Hulosa tariqasida davlat kriptovalyutasi 
chiqarish moslashuv strategiyalaridan biriga aylanishi mumkinligidan milliy 
davlatlarning yana bir shunday strategiyasi – birlashish va pul muomalasi sohasida 
hamkorlikni mustahkamlashdir.