Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги

3. Arifmetik- mantiqiy qurilmani funksional tashkil etuvchilari

Arifmetik- mantiqiy qurilmani funksional qismi jihatdan ikkiga bo‘lish mumkin:

A) Mikrodasturli qurilma (boshqarish qurilmasi) u mikrobuyruqlar ketma-ketligini beradi.

B) Operatsion qurilma (Arifmetik- mantiqiy qurilma) mikrobuyruqlarni bajaradi.

Бошқариш қурилмаси

P₁

P₂

p_m

A_n A₂ A₁

Рг7 Рг6 Рг5 Рг4 Рг3 Рг2 Рг1

1 1-1 2 1 к к-1 3 2 1

сумма тор
Y₁

Y₂

Y_n

N_r N₂ N₁

Arifmetik- mantiqiy qurilmaning strukturaviy ko‘rinishi va boshqa mashina qismlari bilan aloqasi quyidagi rasmda keltirilgan. Arifmetik- mantiqiy qurilmaning tarkibiga Rg1 – Rg7 registrlar kiradi, ularda operativ (tezkor) xotiradan kelayotgan axborot qayta ishlanadi.

Axborotni qayta ishlash qonuniyati M mikrokomandasi bilan beriladi. U A₁,A₂..A_n ketma-ketlikdagi mikrokomandalar sifatida yoziladi. SHu erning o‘zida mikrokomandalar ikki xilga farqlanadi:

1). Tashqi mikrokomandalar ya’ni bular arifmetik- mantiqiy qurilmaga tashqi qurilmalardan keladigan buyruqlar;

2). Ichki mikrokomandalar, ya’ni arifmetik- mantiqiy qurilmada yaratiladigan va mikrodastur qurilmasiga ta’sir etadigan. Masalan: arifmetik-mantiqiy qurilma hisoblash natijalariga qarab turib holatlarni generatsiyalashi mumukin. Arifmetik- mantiqiy qurilmada hisoblashlar natijalari u­₁,u₂…u_n kodli shinalar orqali beriladi.(rasm.)

Arifmetik -mantiqiy qurilma tarkibiga kiruvchi registrlar funksiyalari:

Rg1- summator, arifmetik -mantiqiy qurilmaning asosiy registri, unda hisoblash natijalari yaratiladi.

Rg2, Rg3- qo‘shiluvchi, ko‘payuvchi, bo‘luvchi registrlari.

Rg4- adresli registr operandalar adresini va natija adresini eslab qolishga mo‘ljallangan.

Rg6- adreslarni tashkillashtirish uchun kerakli indeksli registr. Rg7- qo‘shimcha yordamchi registr, u dastur xohishiga qarab akkumulyator, indeksli registr yoki oraliq natijalarni eslab qoluvchi xotira sifatida ishlatilishi mumkin.

Operativ registrlar bir qismi dasturiy murojaatli hisoblanadi, ya’ni ular buyruqlar bilan adreslanishi mumkin.

Ularga quyidagilar kiradi: 1) summator. 2) Indeksli registr

3) Ba’zi yordamchi registr

Qolgan registrlar dasturiy murojaatga tegishli emas, ya’ni ular dasturda adreslanishi mumkin emas. Operatsion qurilmani qayta ishlanadigan ko‘rinishiga qarab klassifikatsiyalash mumkin.

Arifmetik-mantiqiy qurilmaning to‘liq kvalifikatsiyasi chizmada keltirilgan. Arifmetik- mantiqiy qurilmaning mantiqiy strukturasining qiyinligini arifmetik-mantiqiy qurilmaga qo‘yilgan masalani echishda ishlatiladigan mikrodasturlar, ko‘pligi bilan tushuntiriladi.

Har bir registrning kirish yo‘liga tegishli mantiqiy sxemalar yig‘ilgan. Ular registrlararo muloqotni qo‘llashda ishlatiladi.

So‘zlar ustida olib boriladigan operatsiyalarni bajarilishi so‘zlarni o‘zgartiradigan va arifmetik-mantiqiy qurilmada so‘zlarni etkazadigan mikrobuyruqlarga olib boriladi. Mikrobuyruqlarning bajarilish tartibi bajariladigan operatsiyalar algoritmi bilan aniqlanadi. SHundan kelib chiqqan holda aytish mumkinki, arifmetik- mantiqiy qurilma registrlar va ular bajaradigan funksiyalar bo‘ladigan operatsiyalarning uslubiga bog‘liq: arifmetik- mantiqiy, maxsus arifmetik.

Arifmetik-mantiqiy qurilma bajaradigan operatsiyalar ro‘yxati raqamli hisoblash mashinasi turiga bog‘liqdir.

SHu tariqa arifmetik-mantiqiy qurilma strukturasi berilgan arifmetik- mantiqiy va maxsus operatsiyalarni bajarilishi bilan belgilanadi. Arifmetik-mantiqiy qurilma qurilishi esa mikrodasturlarda bajariladigan mikrobuyruqlar bilan belgilanadi. Arifmetik- mantiqiy qurilmaning undanda soddaroq sxemasini olish uchun arifmetik- mantiqsiy operatsiyalardan eng minimalini tanlash lozim. Bunda arifmetik-mantiqiy qurilmaning berilgan tezkorligini hisobga olish zarur.

3.