|
4. Қонун чиқарувчи ҳокимият
ГФР да қонун чиқарувчи ҳокимият вазифасини бевосита Бундестаг ва
Бундесрат амалга оширилади. ГФРдаги ерларнинг олий вакиллик органи
бўлиб эса ландтаглар (ерли парламентлар) фаолият кўрсатади. Бремен ва
Гамбургда улар шаҳар мажлислари деб, Берлинда эса депутатлар палатаси
деб аталади. Ерларда сайлов тизими Бундестагга сайлов тизими билан
ўхшаш ҳисобланган.
Кўпчилик ерларда сайлов вақтида можитар сайлов тизими билан бирга
қўлланиладиган ҳукуматнинг пропорционал тизими қўлланилади. Барча
ерларда 5фоизли тўсиқ, яъни партиялар 5% дан кам овоз олишган бўлса,
мандатларнинг тақсимотидан четлаштирилади.
Алоҳида ерларда сайлов тизими индивидула хусусиятларга эга
бўладилар. Айримларда (масалан, Баден-Вюртембергда, Қуйи Саксонияда)
можитар билан биргаликдаги пропорционал тизим агар сайловчи бир овозга
эга бўлиш шарти билан қўлланилади. У овозини сайлов округидаги
сайланувчи шахсга беради, шу билан бир вақтда, шу овоз кандидат аъзо
бўлган партия учун ҳам ҳисобланади
1
.
1
Чиркин В.Е. Конституционное право зарубежных стран: Учебник 2-е изд., перераб. И доп.-М.: юристь,
2000.- 265 с.
27
Бошқа урларад (Бремен, Рейнланд-Пфальц) мажоритарнинг ҳеч бир
элементи мавжуд бўлган «Ҳақиқий» пропорцинал тизим қўлланилади.
Немис ерлари ландтаглари – бир палатали орган бўлиб ҳисобланади.
Ваҳоланки Баварияда ландтаг билан бир қаторда ҳукукматнинг ижтимоий,
хўжалик, маданият ва ерларнинг жамоат ташкилотлари учун 2-палата – сенат
ташкил этилади. Бовария сенати корпаратив принцип асосида шаклланади.
Унинг таркибига ўрнмон ва қишлоқ хўжалиги, ишлаб чиқариш ва савдо,
эркин касб эгалари, касаба уюшмалари, кооператив, черковлардан, хайрия
ташкилотлари, олий мактаб ва академиялар, жамоат бирлашмаларидан
вакиллар аъзо бўладилар. Сенат – қонун чиқариш (ёки қонунчилик)
ташаббусига эга ва ландтаг томонидан қабул қилинган қонунга эътироз
билдириш ҳуқуқига эга.
Кўп ерларда ландтаг ваколати муддати 4 йил, Шимолий Рейн –
Вестфалия ва Саорда – 5 йил ҳисобланади. Айрим ерлар канацияларида
ландтагларни ваколат муддатидан илгари тугатиш имконияти кўрсатилган
(Гессен, Қуйи Саксония, Шимолий Рейн-Вестфаия), шунингдек, референдум
жараёнида ташкил қилинган ландтагни тарқатиш ҳам белгиланган. (Бовария,
Бодон-Вюртемберг, Рейнланд-Пфальц). Амалда эса бу ҳолат ҳали учрагани
йўқ.
Ландтагнинг ички тузилиши кўп томонлама Бундестагнинг ички
тузилишига ўхшайди. Ландтаг раси бошчилигида раёсатини тузади, ўз соҳаси
бўйича фаолият кўрсатувчи қўмиталарга эга бўлиб, тергов қўмиталарини
ташкил этиш ҳуқуқига эса ҳисобланади.Бирор партияга мансуб депутат
ландтагнинг бир фракциясини, ташкил этадилар. Унинг Бундестагда бир
шунча муҳимлик томони бордир.Ерлар ландтагининг асосий ваколатларига-
қонун қабул қилиш ва уни қайта ишлаш, бюджетни тасдиқлаш, ерли
ҳукуматнинг бошлиғини сайлаш; айрим ерларда унинг ваколатларига-
ҳукумат таркибини тасдиқлаш ҳамда парламент назоратини тасдиқлаш
киради.Ерли ҳукумат ижро этувчи ҳокимият органи сифатида ерли
конституциялар томонидан белгиланади
28
У турлича номланади кўп ерларда ерли ҳукумат, Боварияда- давлат
ҳукумати, Берлин, Бремен ва Гамбургда сенат.Алоҳида ерларда ҳукуматни
шакллантириш тартиби ўзига хос хусусиятларга эга. Кўп ерларда ландтаг
ўзининг легислатураси бошида премьер-министр сайловини ўтказади.
Номзод ландтаг депутатлари умумий сонининг кўпчилик овозини олиши
керак. Ландтаг томонидан сайланган премъер-министр сайловини ўтказади.
Номзод ландтаг депутатлари умумий сонининг кўпчилик овозини олиш
керак. Ландтаг томонидан сайланган премьер-министр ҳукуматнинг бошқа
аъзоларини, Болгария ва Саарда-ландтаг келишуви билан, Биден-
Вюртемберлда, қуйи Саксонияда, Рейнланд- фальцда – ҳукумат аъзолари
ландтаги тасдиғи билан тайинлайди. Янги ерларда, Шимолий Рейнда-
Вейфамия ва Шлезвич –Тольштейнда ҳукумат таркибини тузишда ландтаг
тасдиғи талаб этилади.
Бремен ва Гамбургда ҳукумат таркиби (сенат) бутунлигича фуқаролар
йиғини томонидан сайланади. Берлинда депутатлар палатаси бошқарувчи
бургоминистрни сайлайди, кейин эса у палатага сенат таркибига тақдим
этади ва палата уни тасдиқлайди.Ерни ҳукумат премьер-министр ва
вазирлардан иборат. Бремен ва Гамбургда сенат биринчи ва иккинчи
бургоминстр ва сенаторлардан, Берлинда-бошқарувчи бургоминистр,
бургомистр ва сенаторлардан иборат.Премьер-министр ҳукуматини
бошқаради. У сиёсатнинг асосий йўнлишларини белгилайди, ҳукумат
фаолиятини бошқаради, вазирлар фаолиятини алоҳида йўналтиради, яъни
улар фаолиятини белгилаб беради. Қоида бўйича, премеьр –министр давлат
бошлиғининг айрим вазифаларини амалга оширади
1
.
У ер номидан мамлакатдан ташқарида иш олиб боради, давлат
шартномаларини (ландтаг розилиги билан) тузади, авф этиш ҳуқуқини
амалга оширади. Бремен ва Гамбург сенати фаолиятида коллегиаллик
1
Мишин А.А. Конституционное (государственное) право зарубежных стран.- М.: Бельи А львь, 1996. – 327
с.
29
аломатлари кузатилади. Бу ерда сенат жамоавий тарзда давлат бошлиғининг
айрим вазифаларини бажаради. (амалдорларни тайинлаш, авф этиш ҳуқуқи).
Бундан ташқари, Бремен ва Гамбургда 1-бургомистр ва унинг ўринбосари
шаҳар мажлисларида эмас, ўзи жойлашган ҳудуддаги сенат томонидан
сайланади.
Немис ерлари конституциялари ҳукуматнинг парламенти масъулиятини
ландтаг қошида расман белгилайди. Кўп ерларда (Бавария, Гессен,
Бранденбург, Саксония) ландтаглар алоҳида вазирларга ишончсизлик
билдиришни қўллашмайди.
Берлин, Рейнланд-Пфалцеда, Сферда, Бремен ва Гамбургда ландтаг
(шаҳар мажлис бутун ҳукуматга (сенатга) билдиргани каби, алоҳида ўзининг
аъзоларига нисбатан ҳам ишончсизлик билдириши мумкин. Ерлар қаторида
конституциялар томонидан конструктив ишончсизлик билдириш кўриб
чиқилади. Янги ерларда (Баден-Вюртембергда, Қуйи Саксония, Шимолий
Рейн-Веафамияда, Шнезвич-Гольштейнда) ишончсизлик билдириш премьер-
министрга фақат ҳукуматнинг янги раҳбарига сайлов йўли билан чиқарилади.
Бошқа ерларда (Бавария, Гессен, Рейнланд-Пфальце) ҳукуматга «одатий»
ишончсизлик билдиришномаси чиқарилгандан сўнг людтаг янги ҳукумат
таркибини тасдиқлаш керак, аксинча ҳолда ерли парламент ваколат муддати
тугамасидан олдин тарқатилади.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
