Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

218-м о д д а. Ҳал қилув қарорини ижро этиш


Суднинг ҳал қилув қарори қонуний кучга кирганидан сўнг ижро этилади, дарҳол ижро этиш ҳоллари бундан мустасно.

Фуқаролик ишлари бўйича суднинг ҳал қилув қарорлари ихтиё­рий ва мажбурий ижро қилинади. Ҳал қилув қарорлари қонуний кучга киргандан сўнг ижро ихтиёрий ижро этиш учун белгиланган муддатга қарздор (жавобгар) риоя қилмаган тақдирдагина департа­мент ижрочилари томонидан ижро ҳаракатлари бошланади.

Фуқаролик процессуал қонунчилигида белгиланган даъво турларига кўра, айниқса, ундириш даъвосини мажбурий ижро қилиш амалиётда кўпчилик ишларни ташкил этади (мулк, ашёни ундириш, қайтариб бериш, уй-жойдан кўчириш, қарздорни маълум ҳаракатларни бажаришга мажбур этиш ва ҳоказо).
Булардан ташқари, ҳал қилув қарорида кўрсатилган айрим ҳаракатларни бажаришга мажбур этиш ёки бажаришни тақиқлаш каби жавобгарни мажбур қиладиган ижро ҳаракатлари бўлиши мумкин. Суд ҳал қилув қарорида, масалан, бировдан тегишли пулни ундириш ёинки бирон-бир мулкни эгаси деб топилиши тўғрсидаги ижро ишлари бўлиши мумкин.
Демак, даъвогарнинг қандай мақсадни кўзлашига, нима тўғри­сида қарор чиқарилишини суддан илтимос қилишига қараб, даъво­лар икки турга: ундириш (олиб бериш) ва тан олиш тўғрисидаги даъволарга бўлинади.
Ундириш тўғрисидаги даъволарда даъвогар, биринчидан, муа­йян ҳуқуқни олишга ҳақли бўлишини белгилашни, чунончи: мулк­ка нисбатан эгалик ҳуқуқини олишга, турар-жойдан фойдаланишга, вояга етмаган болани ўз тарбиясига олишга ҳақли бўлишини, иккинчидан, жавобгарни муайян ҳаракатларни қилиши, масалан, даъвогарга низоли мулкни топшириш, турар-жойни бўшатиб бериш, болани тарбиялаш учун топшириши лозимлиги тўғрисидаги суд қарорининг чиқарилишини илтимос қилди. Агар суднинг қарори жавобгар томонидан ихтиёрий равишда бажарилмаса, қарор белгиланган тартибда ижро этилиши учун топширилади. Шу туфайли бундай даъво ижро этиладиган даъво деб ҳам аталади.
Эътироф этиш, тан олиш тўғрисидаги даъволарда даъвогар фақат низоли ҳуқуқни ўзига тегишли эканлигини, низоли ҳуқуқий муносабатнинг мавжуд бўлгани ёки бўлмаганлигинигина илтимос қилади. Бундай даъволарда, масалан, даъвогар васиятномасининг ҳақиқий эмас деб топилишини илтимос қилади. Тан олиш, эътироф этиш даъволарида даъвогар жавобгарни бирон-бир ҳаракат қилиш­га, масалан, мерос ҳиссасини ажратиб беришга, муаллифга қалам ҳақини тўлашга мажбур этиш тўғрисида қарор чиқарилишини илтимос қилмайди.
Эътироф этиш (тан олиш) даъвоси бўйича чиқарилган суднинг ҳал қилув қарорига кўра, жавобгар томонидан асоссиз ўзгарти­рилган айрим ҳуқуқлардан маҳрум этишда мажбурий ижро этиш чоралари татбиқ этилмайди. Бундай даъволар бўйича чиқарилган суднинг ҳал қилув қарорини ижро қилишда ижро варақаси берил­майди, балки қарор нусхаси топширилади, чунки қонунга кўра, суд қарорларини барча шахслар ижро қилишга мажбурдирлар, деган принципга амал қилинади.