Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

197-м о д д а. Ишни мазмунан кўришни тамомлаш


Иш бўйича тўпланган ҳамма далиллар текшириб бўлинга­нидан кейин раислик қилувчи ишда иштирок этувчи шахс­лардан иш материалларини бирор тарзда тўлдириш истаклари бор-йўқлигини сўрайди. Бундай арзлар бўлмаса, раислик қилувчи ишни мазмунан кўриш тамом бўлганлигини эълон қилади ва суд музокараларни эшитишга ўтади.


1. Фуқаролик иши бўйича одил судловни амалга оширишда иш­ни суд мажлисида очиқ-ошкор процессуал ҳуқуқининг принцип­ларига асосланган ҳолда мазмунан кўрилиши муҳим аҳамият касб этади.
Фуқаролик ишининг суд мажлисида кўрилиши ва ҳал этилиши фуқаролик процессининг муҳим босқичи бўлиб, сиёсий ва про­цессуал аҳамиятга эга. Бу босқичда суд биринчи инстанция тариқа­сида ишни мазмунан кўради, тўпланган далилларнинг қанчалик тўғри бўлишлигини аниқлайди, тарафларнинг ҳақиқий ҳуқуқий муносабатларини текширади ва ишнинг ҳолатига қараб, қонунга риоя қилган ҳолда, ҳал қилув қарори чиқаради.
Фуқаролик ишларини ҳал қилишда суд мажлиси: тайёрлов; ишнинг мазмуни бўйича кўриш; суд музокаралари; агар ишда иштирок этса, прокурорнинг фикр бериши; қарор чиқариш ва уни эълон қилиш қисмларига бўлинади.
Суд мажлисининг ҳар қайси қисми мустақил аҳамиятга эга ва бир-бири билан боғлиқ бўлиб, кетма-кет ўтказилади. Буларнинг ҳар қайсисида муайян масалалар ҳал этилади ва кейинги қисмга ўтиш учун тайёргарлик кўрилади.
Шарҳланаётган модданинг мазмунига кўра, кўрсатилаётган фуқаролик иши бўйича, суд мажлисининг тайёрлов ва мазмунан кўриш қисмлари тамом бўлгандан кейин, бошқа қисмга ўтиш жараёнидаги процессуал ҳаракатлар ҳақида сўз боради. Аниқроқ баён қилинганда ана шу иш кўришнинг ўтган қисмларида тарафлар ва ишда иштирок этувчи бошқа шахслар томонидан йўл қўйилган камчиликларни тўлдириш ҳақидаги ҳаракатлар тушунилади.
Суд мажлисининг бу қисмида тарафлар ва ишда иштирок этувчи шахслар раислик қилувчининг таклифига асосан ёки ўзлари­нинг ташаббуси билан айрим масалаларга аниқлик киритиш мақ­садида қўшимча гувоҳларни чақириш, ашёвий далилларни жойда кўздан кўчириш, экспертиза тайинлаш ва бошқа талаблар қўйиш­лари мумкин. Агар суд бундай талабларнинг асосли эканлигини аниқласа, уларнинг талаблари қаноатлантирилади ва ишни мазму­нан кўриш яна давом эттирилади. Процессда ишда иштирок этувчи шахсларнинг талаблари ҳақидаги арзлар суд томонидан кўрилиши ва ажрим билан расмийлаштирилиши лозим.
Иш кўришнинг демократик принципларига асосланганлигини яна бир бор ушбу ҳуқуқий меъёрда ҳам кўриш мумкин. Бунга кўра юқорида таъкидланганидек, раислик қилувчи ишда иштирок этувчи шахслардан яна қайта иш материалларини тўлдириш истаклари бор-йўқлигини сўраши эътибор бермаган ҳолда тақдим қилинмаган ҳужжатларни топшириш учун имкон беради.
Агар ишда иштирок этувчи шахсларда ишга қўшадиган далил­лар ёки талаб-арзлари бўлмаса, раислик қилувчи ишни мазмунан кўриш тамом бўлган, деб ҳисоблаб, суд музокараларига ўтиш ҳақида эълон қилади.