Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

11-боб КРИМИНАЛИСТИК РЎЙХАТГА ОЛИШ 
1-§ Криминалистик рўйхатга олиш тушунчаси 
ва унинг аҳамияти
 
Криминалистик рўйхат (жиноятни қайд қилиш) деб, жиноят со-
дир қилган шахс, шунингдек, жиноий воқеа билан сабабли 
боғланишда бўлган нарсалар ҳақида маълумотларни қайд қилиш, 
йиғиш ва тартибга солишнинг илмий усулига айтилади. Ундан жино-
ятни тергов қилиш ва олдини олиш мақсадларида фойдаланилади. 
Жиноятларни очиш ва тергов қилишда терговчи ва тезкор ходим 
криминалистик рўйхатга олиш деб аталувчи турли хилдаги ҳисобга 
олиш ахборотларидан мунтазам фойдаланадилар. Рўйхатга олиш ѐр-
дамида шахслар, излар, нарсалар ва бошқа турли объектлар ҳақида 
криминалистик жиҳатдан аҳамиятли ахборот олинади. Бундай ахбо-
рот тергов ва тезкор-қидирув йўли билан тўпланади. Ҳисобга олиш 
тизими мунтазам такомиллашиб бормоқда. Дастлаб у жиноятларни 
рўйхатга олиш тариқасида бошланиб, сўнгра жиноий таъқиб 
қилинган шахсларни ҳисобга олган. Ҳозирги вақтда бундай шахслар-
дан ташқари бир талай бошқа объектлар ҳам ҳисобга олинади. Шу 
сабабли «криминалистик рўйхатга олиш» атамаси «жиноятларни 
рўйхатга олиш»дан кўра замонавий ҳисобларни тўлароқ акс эттиради. 
Криминалистика амалиѐти бу хил ахборотларни уларнинг яроқлилиги 
жиҳатидан текширувдан ўтказади, бир хиллари кўп йиллар давомида 
мавжуд бўлади, бошқалари ўзгаради ва бекор қилинади. 
Жиноят-процессуал қонунида криминалистик рўйхатга олиш 
назарда тутилмаган, у қонун ости ҳужжатлари – буйруқлар, 
йўриқномалар, дастур-қўлланмалар билан тартибга солинади. Амали-
ѐтда терговчининг, тезкор ходимнинг, прокурорнинг, судьянинг 
сўрови ҳамда қизиқтирувчи объект рўйхатга олишдан ўтказилганини 
кўрсатувчи ҳолатлар мавжуд. Улар илгариги рўйхат бўйича текшири-
лади. Текшириш натижалари юзасидан жавоб тайѐрланиб, сўровчига 
юборилади. Баъзан терговчи ва прокуратура ходимлари ўзлари сўраб 
олмай, бу ишни қонунга мувофиқ суриштирув органларига топшира-
дилар. 
Криминалистик ҳисобга олишлар ѐрдамида қидирилаѐтган ва 
вафот этган фуқаронинг шахсини, аввалги судланганликни, жиноят-
ларни содир этишда илгари қатнашганликни, қурол, рақамланган 
ашѐлар сингари нарсаларнинг кимга тегишлилигини, бир хил усулда, 

---

бир шахс, шахслар гуруҳи томонидан содир этилган жиноятлар тур-
кумини аниқлаш мумкин бўлади. 
Криминалистик рўйхатга олишни
 
криминалистик маълумотлар-
ни тўплаш, тизимлаштириш, сақлаш, излаш ва қиѐсий текшириш 
бўйича фаолият сифатида таърифлаш мумкин. Рўйхатга олиш жараѐ-
нини ҳисобга олиш объектларини аниқлашдан, уларнинг гуруҳ 
ҳолидаги ва хусусий аломатларини, шу аломатларни қайд этиш усу-
лини, ҳисобга олиш шаклини, рўйхат ҳужжатларини жойлаштириш, 
керакли объектлар тўғрисида ва объектларни ҳисобдан чиқариш 
қоидалари ҳақида маълумотлар олиш тартибини белгилаб қўйишдан 
иборат. 
Ҳисобга олиниши лозим бўлган объектлар жумласига