Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Таниб олиш учун суратга олиш
тирик шахсларни ва мурдала-
рни қуйидаги мақсадларда суратга олиш учун қўлланилади: 
1) рўйхатга олиш учун; 
2) таниб олиш учун кўрсатиш учун; 
3) эксперт тадқиқоти учун. 
Тирик шахсларни суратга тушириш қоида бўйича икки ҳолатда 
амалга оширилади: фас-тўғридан ва ўнг-чап томонидан. Юз қисми-
нинг алоҳида хусусиятлари бўлса, иккала томондан ҳам суратга ту-
ширилади. Суратга туширишда бош тик ҳолатда бўлишига эътибор 
қилиш керак. Ён томонидан суратга туширишда сочлар қулоқ ѐки 
унинг қисмини беркитмаслиги лозим. Суратнинг фони оч кулранг 

---

нейтрал сидирға бўлиши керак. Агар фон сифатида ишлатиладиган 
экран бўлмаса, суратга туширилувчи оч ранг девор олдида туриши 
зарур, лекин бошнинг сояси деворга тушмаслиги учун девор ва у 
орасидаги масофа бир метрга яқин бўлиши керак. Суратга туши-
ришда ѐруғликка эътибор қилиш жоиз, яъни у жуда текис ва ѐйилган 
бўлмаслиги керак, чунки бундай ѐруғлик юзни текис қилиб, контур-
ларсиз кўрсатади. Энг яхши натижаларга 45 даража остида бурчакда 
берилган умумий ѐйилган ѐруғлик шароитида эришилади. 
Таниб олиш учун суратга туширилганда юз тасвири натурал 
катталигининг 1/7 қисмини ташкил қилиши тавсия этилади. Лекин 
бундай даражадаги кичкиналаштиришга фақат 6х9, 19х12 ва ундан 
кўпроқ ҳажмдаги кадрли фотоаппаратлар ѐрдамида эришиш мумкин. 
Мурдани таниб олиш учун суратга тушириш қуйидаги тартибда 
амалга оширилади: дастлаб, суд-тиббиѐт эксперти мурдани қиѐфаси-
ни тиклашга ҳаракат қилади. Суратга тушириш фас, ўнг ва чап про-
филь амалга оширилади. Мурдани тик ҳолатда суратга тушириш 
мумкин. Бунда мурда стулга жойлаштирилади ва боши стулдаги мах-
сус ушлагичга боғлаб қўйилади. Мурда яланғоч ҳолда топилган бўл-
са, унинг бадани суратга туширилишдан олдин оқ мато билан ўрала-
ди. Мурданинг устига бошқа кийимларни кийгизиш нотўғри бўлади, 
сабаби бу таниб олувчини таниб олиш вақтида адаштириши мумкин. 
Суратга туширишнинг хусусий усуллари воқеа содир бўлган 
жойни суратга олиш баѐнномасини тасвирий қилиб мустаҳкамлашга 
ва ашѐвий далилларнинг фотонусхаларини жиноят ишига қўшиб қўй-
ишга ѐрдам беради. Воқеа содир бўлган жойни ўз вақтида кечикмай 
суратга олиш муҳим аҳамиятга эга. Терговчи воқеа содир бўлган 
жойда олган суратларининг натижалари унумли бўлиши учун: 
1) воқеа содир бўлган жойдан бошқа манфаатдор шахсларни 
четлатиш; 
2) вазиятнинг ўз ҳолатича сақланишини, далилий ашѐлар ва 
бошқа предметларнинг дахлсизлигини таъминлаш; 
3) воқеа содир бўлган жой ва у ердаги ашѐвий далиллар, қўл, 
оѐқ, кийим, транспорт изларини, ташқи муҳит таъсиридан ѐмғир ва 
қордан сақлаш чоралари кўрилиши керак. 
Статик кўздан кечириш чоғида жойлардаги объектлар қандай 
турган бўлса, вазиятни ўзгартирмай, шу ҳолда обзорли, марказли су-
ратга олиш лозим бўлади. 
Динамик кўздан кечириш-актив ҳаракат бўлиб воқеа жойини де-
талли кўриб чиқишдир. Воқеа содир бўлган жойда ўқ отиш қуролла-

---

ри, гильза, патронлар, излар, ашѐвий далиллар синчиклаб кўриб 
чиқилади, қўлга олиб кўрилади, агар уларни олиб кетишнинг иложи 
бўлмаса суратга олинади. Суратга олиш объектлари жиноят учун бе-
восита алоқадор бўлган майдон, кўча, бино, уй, ўрмон, темир йўл, 
томорқа ерлар, уйнинг ичидаги кўзга кўринган предметлар ва жино-
ятдан қолдирилган излар, шунингдек, оѐқ кийим, қўл излари, бу-
зилган, синдирилган тўсиқлар, бузиш қуроллари, транспорт восита-
лари ва уларнинг излари бўлиши мумкин. Булар қўшимча равишда 
кўргазмали далил бўлиб хизмат қилади. Воқеа содир бўлган жойни 
кўрсатадиган фотография конкрет мақсадларга мос равишда ҳар бир 
кўриб чиқиш босқичи бажарилганлигини кўрсатувчи сурат олин-
гандагина тўлиқ бажарилган ҳисобланади. Воқеа жойини суратга 
олиш қуйидаги турларда амалга оширилади: 
А) Воқеа содир бўлган жойни унинг атрофидаги кўриниш билан 
бирга қўшиб суратга олиш