Ўзбекистон олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Абдуазизов, А. А. Ярмухамедов

2. НИШОННИНГ КООРДИНАТАСИНИ ВА ҲАРАКАТ ТЕЗЛИГИНИ ЎЛЧАШ УСУЛЛАРИ.


2.1. Нишоннинг масофаларини ўлчаш усуллари.
Ҳаракатдаги нишоннинг масофасини, сигналларнинг параметрига асосланиб қуйидаги усуллар ёрдамида ўлчаш мумкин:

• 
  амплитудавий усул;
  
• 
  частотавий усул;
  
• 
  фазовий усул.
  

2.1.1. Амплитудавий усул ёрдамида нишоннинг координаталарини
аниқлаш.
Амплитудавий усул ёрдамида объектни масофасини ўлчашда, қабул қилинаётган радиолокацион сигналларнинг амплитудасини ўзгариши кечикиш вақти билан ҳаракатланади. Ушбу усулда кўп ҳолларда импульсли сигналлар узатилади.
Нишоннинг масофасини ўлчовчи РЛС қурилмасини ишлаш тартибини кўриб чиқайлик (2.1. расм).
Ушбу қурилма асосан уч қисмдан иборат бўлиб: узатувчи, қабул қилувчи, индикатор қурилмаларини ташкил этади. Станциянинг узатгич қурилмаси давомийлиги _и, қайтарилиш даври Т_и га эга бўлган радиоимпульсларни генерациялайди.
Антенна қайта улагичи радио сигнални генерациялаш даврида, антеннани узатувчи қурилмага ва қолган вақт мобайнида эса қабул қилгич қурилмасига улаб беради.



2.1. Расм. Нишоннинг масофасини ўлчовчи, импульсли РЛС қурилмасининг функционал схемаси.
Объектдан қайтган импульс сигналлар t_D вақтга кечикади. Қабул қилгич қурилмасининг киришига узатилган ҳамда объектдан қайтган радиоимпульслар таъсир қилади.
Қайтган сигналларнинг кечикиш вақти жуда кичик қийматга эга бўлиб, мингдан ёки миллиондан бир дақиқани ташкил этади. Оддий соат механизмлари бундай катталикни ўлчашга яроқсиздирлар. Кечикиш вақтини ўлчаш учун радиолокация сохасида асосан электрон нурли трубкалардан ташкил топган индикатор ўлчов қурилмалари қўлланилади. Нишондан кечикиб қайтган радиоимпульслар қабул қилгич ёрдамида таҳлил қилиниб, тахлил натижаси индикатор қурилмасида намойиш этилади.
Индикатор қурилмасининг экранида узатилган ва қайтган импульсларнинг доғлари намойиш этилиб, улар орасидаги l оралиқ, аниқланувчи нишоннинг масофасига тўғри пропорционалдир.


,

2.2. Расм. Схема нуқталаридаги сигналларнинг вақт диаграммалари.

қаерда V_Д– индикатор экранидаги доғни ҳаракатланиш тезлиги.

Ҳаракатдаги нишондан РЛС гача ташкил этган масофа:
.
Масофани ўлчовчи импульсли РЛСнинг ютуғлари:

• 
  битта антенна иштирогида РЛС қурилмасини яратиш мумкин.
  
• 
  индикатор қурилмасининг оддийлиги.
  
• 
  бир вақтнинг ўзида бир неча нишонларни масофасини ўлчаш мумкин.
  
• 
  тарқатилаётган импульсларни осонгина ажратиш мумкин.
  

Ушбу усулнинг камчиликлари:

• 
  узатгич катта импульсли қувватни ҳосил қилиши керак.
  
• 
  кичик масофадаги нишонларни аниқлаш имкони йўқлиги.