Збекистон миллий университети

Назорат саволлари

1. 
   Программа бажарилишида узилиш деб қандай ҳолатга айтилади?
   
2. 
   Буйруқ бажарилишида процессор ва регистрлар роли?
   
3. 
   BIOS ва DOS узилишлар синфлари нима билан фарқланади?
   
4. 
   Резидент программа билан узилишлар вектори ўртасида қандай боғланиш бор?
   
5. 
   Субпроцессни амалга ошириш учун хотира қандай тақсимлаши керак?
   

ИЛОВА 1

Турбо-Паскал муҳитида ишлаш. Таҳрир режими.
Муҳитга кириш. Турбо-Паскал (ТП) муҳитига (бу ерда Турбо-Паскал муҳитининг 5 – босқичи кўзда тутилади) кириш учун ШЭҲМ каталоглари орасида TURBO.EXE файлини ўз ичига олган каталогни топиш керак. Бу каталогда TURBO.EXE файлидан ташқари TURBO.TPL (транслятор кутубхонаси), TURBO.HLP (маълумотлар хизмати кутубхонаси) ва ШЭҲМ график имкониятидан фойдаланувчи программалар тузиладиган бўлса, GRAPH.TPU файли ва графика драйвери (масалан, EGA.BGI) бўлиши зарур. Тасаввур қилайлик, бундай каталог С номли дискда TPAS_5 номи билан аниқланган бўлсин, у ҳолда ТП муҳитига кириш учун қуйидаги буйруқни берамиз: С:\TPAS_5\TURBO.EXE.
Бу буйруқ берилгандан кейин экранда ТП муҳитига кирганликни билдирувчи (тасвир) кўриниш пайдо бўлади:

File Edit Run Compile Options Debug BreakҒwatch

Line 1 Col 1 Insert Indent Unindent C:NONAME.PAS

F1-Help F5-Zoom F6-Switch F7-Trace F8-Step F9-Make F10-Menu

Экраннинг биринчи сатрида ТП муҳитининг иш режимлари менюси-асосий меню жойлашади, энг пастки сатрда эса айрим функционал клавишларга бириктирилган функциялар (вазифалар) кўрсатилади. Экраннинг қолган қисми (биринчи ва охирги сатрдан ташқари) таҳрир режими учун ажратилиб - таҳрир ойнаси деб аталади.

ТП муҳитидаги барча бошқарув кетма-кет пайдо бўлувчи менюлар орқали амалга оширилади. Меню айни вақтда муҳитнинг қайсидир ҳолатини фиксирлайди ва бу ҳолатдан бошқасига ўтишнинг бир қанча альтернатив йўлларини таклиф қилади. Ҳар бир конкрет меню кичкина матн ойнадан иборат бўлиб, у экранда мавжуд тасвир устида пайдо бўлади. Матн ойнасида ҳар бир сатр альтернатив йўлни билдиради ва опция деб аталади.
ТП муҳитида бошқарувни амалга оширишда қуйидаги қоидаларга амал қилиш керак:
- таҳрир режимидан асосий менюга қайтиш F10 ёки Esc тугмаларини босиш орқали амалга оширилади;
- менюда танланган опция ёрқин тўртбурчак билан ажралиб туради. Бу опциядан иккинчи опцияга ўтиш курсорни бошқариш тугмалари (®, ­, ¬, ¯) ёрдамида ўтилади;
- ёритилган опцияни танлаш учун "Enter" тугмаларини босиш керак. Бир поғона юқори менюга қайтиш учун Esc тугмаларини босиш зарур;
- опцияларнинг бир қисми параметр-опциялар бўлиб, уларда ТП системасининг айрим режимларига мос келувчи параметрлар аниқланади. Одатда бу опцияларда олдиндан келишилган қийматлар туради.
Агар опция-параметр қийматини ўзгартириш керак бўлса, бу опция танланиб "Enter" босилади ва ўзгартириш амалга оширилади.
- таҳрир режимидан асосий менюнинг ихтиёрий опциясига Alt-<ҳарф> тугмалар комбинациясини босиш орқали тўғридан-тўғри ўтиш мумкин, бу ерда <ҳарф> - ўтиш керак бўлган опция номининг бош ҳарфи. Масалан, Compile режимига ўтиш учун Alt-C ни босиш керак (бу ерда - белгиси иккита тугма бир вақтда босилиши кераклигини билдиради);
- таҳрир режимидан айрим, жуда муҳим опцияларга маълум бир тугмалар ёки тугмалар комбинациясини босиш орқали ўтиш мумкин. Масалан, F2 босилса, таҳрир қилинаётган файл хотирага сақлаб қолиш (Save) режимига ўтилиб, файл дискка ёзилади ва таҳрир режимига қайтилади.
ТП муҳитида программа матнини териш ва программани ишга тушириш учун керак бўладиган энг асосий режимлар ва амаллар хақида қисқача маълумот берамиз.