|
ХУЛОСА
Фарғона водийси вилоятларида демографик жараёнларни ўрганиш
қуйидаги хулоса ва таклифларни илгари суриш имконини берди:
1. Фарғона водийси вилоятларида аҳолининг никоҳланиш ва туғилиш
коэффициентининг корреляцион боғлиқлик динамикасига кўра, 2012 йилгача
бўлган даврда оналарнинг биринчи фарзанд кўриш ёши ортиб борганлиги
ҳамда оиладаги ўртача фарзандлар сони камайиши, сўнгги йилларда туғилган
болалар сони ёш авлоддан катта авлодга қараб ортиб борганлиги ва ўртача
фарзандлар сони ортганлиги аниқланди. Бу эса аёлларнинг
“фаол
репродуктив давр”
ни катта ёшга томон силжишига олиб келди;
2. Аҳолининг туғилиш, ўлим ва табиий ўсиш кўрсаткичлари бўйича бир-
биридан тафовут қиладиган Фарғона водийси вилоятлари комплекслик,
ҳудудийлик
ва
тарихийлик
тамойиллари
асосида
демографик
районлаштирилди. Мазкур районлаштириш натижасида 1:925 000 масштабли
“Фарғона водийси демографик районлари” картаси яратилди ва унинг асосида
аҳоли табиий ҳаракати кўрсаткичлари пасайиши ҳисобига вужудга келадиган
“
геодемографик тўлқинлар
”нинг йўналишларини аниқлаш мумкин;
3. Фарғона водийси вилоятлари 2040 йилгача бўлган прогноз даврида
Фарғона ва Андижон демографик районлари аҳолисининг салмоғи
камайишига, аксинча аҳоли табиий ўсиш суръатлари юқори бўлган Наманган
демографик райони аҳолиси салмоғининг ортиб боришига, яъни Фарғона
20
водийсида аҳолининг шимолга томон “силжиши”га олиб келади. Ишлаб
чиқилган прогнозга кўра, Фарғона водийси вилоятлари марказлари ва йирик
шаҳарларида демографик жараёнларнинг келгусида туғилиш ва ўлимга боғлиқ
ҳолда табиий ўсишнинг паст бўлишига олиб келади. Шунингдек, йирик
шаҳарлардан узоқлашиб борган сари чекка туманларда туғилишнинг нисбатан
юқори, ўлимнинг паст бўлиши ва табиий ўсишнинг ортиб бориши кутилади;
4. Фарғона водийси вилоятларида туғилишнинг паст даражада бўлиши
аҳоли ёш таркибида болалар ва ўсмирлар салмоғининг камайишига сабабчи
бўлса, ўлим суръатининг пастлиги ва аҳоли ўртача умр кўриш даврининг
узайиши эса кексалар салмоғининг кўтарилишига олиб келади (2040 йилда
80,2 ёшга етади). Прогнозга кўра, 2040 йилда кексалар салмоғи водий
вилоятларида 16 фоизга етиши кутилади. Кексаларнинг ёш жиҳатдан биологик
қариши тиббий хизмат кўрсатиш юкламасининг ортишига олиб келади. Бу эса
кексаларнинг даволаниши ва саломатлигини тиклаши учун сиҳатгоҳлар
фаолиятини янада ривожлантириб боришни тақазо этади;
5. Водийнинг демографик районларида туғилиш, ўлим ва табиий
ўсишнинг даврий тебраниши 2040 йилгача бўлган прогноз даврида аҳоли
сонининг ўсиш суръатида ҳам акс этади. Шунингдек, демографик районлараро
ўзига хос геодемографик тўлқинлар Фарғона демографик районидан
бошланиб, Андижон ва Чуст-Поп демографик районида якунига етади;
6. Фарғона водийси вилоятларида аҳоли табиий ўсишининг ўртача
кўрсаткичида пасайиш рўй берди. Бундай аҳоли табиий ҳаракати
кўрсаткичлари пасайиб бориши вилоят марказларидан чекка туманларга
томон ҳудудий алмашиб “
ички
геодемографик тўлқинлар
” ҳосил қилади.
Водий шаҳар ва туманларида аҳоли ўсиши ва турмуш шароитини яхшилаш,
иқтисодий-ижтимоий ривожланишни режалаштириш ва амалга оширишда
геодемографик тўлқинларни эътиборга олиш тавсия этилади;
7. Марказий Фарғона демографик районида аҳолини ҳудудий қайта
ташкил этиш имконияти нисбатан юқори бўлиб, мазкур районга юқори
даромадли янги иш ўринлари яратиш орқали демографик юки оғир бўлган
туманлардан “ички миграция”ни амалга ошириш мақсадга мувофиқ. Меҳнатга
лаёқатли ёшдаги аҳоли салмоғининг камайиб бориши ҳар 100 та меҳнат
қилиш ёшидаги аҳолига тўғри келувчи демографик босимни ортишига олиб
келади. Демографик босимнинг ортиши меҳнат ресурсларидан самарали
фойдаланиш, унинг ҳудудий ва тармоқ таркибини такомиллаштириб бориш
заруриятини келтириб чиқаради;
8. Фарғона водийси вилоятларида ўлимнинг нисбатан юқори даражаси
Андижон, Наманган ва Фарғона шаҳарлари ва унга қўшни туманларга тўғри
келади. Шунинг учун мазкур туманларда тиббиёт бирлашмаларини
мажмуавийлигини такомиллаштириш, тор ихтисосли мутахассисларни жалб
этиш, аҳоли тиббий маданиятини ошириш бўйича профилактик ишларни
доимий йўлга қўйишни тақозо этади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
