Ўзбекистон Миллий университети Одам ва ҳайвонлар физиологияси кафедраси

Ўзбекистон Миллий университети Одам ва ҳайвонлар физиологияси кафедраси

Магистратура талабаси: Жабборова Мадина
МОЛЕКУЛЯР ВА ҲУЖАЙРА ФИЗИОЛОГИЯСИ
Мутахассислик: 5А140101 – Биология
(Одам ва ҳайвонлар физиологияси)
Тошкент – 2020

Молекула ва ҳужайра физиологиясининг шаклланиш тарихи

• “Ҳужайра” атамасини ёши 300 йилдан ортиқ. Р.Гук биринчи бўлиб XVII асрларни ўртасида юпқа қилиб кесилган пробкани микроскопда кўриб ҳужайраячейкалардан ташкил топганлиги кўриб унга “ҳужайра” деган номни берган.
• Молекула ва ҳужайра физиологияси умумий физиологияни бир қисми бўлиб физиологик жараёнларни ҳужайра, мембрана ва молекула даражаларида ўрганади, ўз олдига унинг асосий хаётий функцияларини ва хусусиятларнини, унинг биологиясини ўрганишни мақсад қилиб қўйган.
• Умуман олганда молекула ва ҳужайра физиологияси нисбатан ёш фан хзисобланади. Биринчи бўлиб ҳужайра ҳақидаги маълумотларни Ж.Б.Карнуани1884 йилда чиққан “Ҳужайра биологияси” китобида баён этган.

Ҳужайра тузилиши тўғрисида тасаввурларни умумлаштириш тирикликни бирлиги, уларникўпайиши ва роли кўп ҳужайрали органимни шаклланишида мухимлиги ҳужайра назариясини яратилиши фанни ривожлантиришда катта ахамиятга бўлди

• Ҳужайра тузилиши тўғрисида тасаввурларни умумлаштириш тирикликни бирлиги, уларникўпайиши ва роли кўп ҳужайрали органимни шаклланишида мухимлиги ҳужайра назариясини яратилиши фанни ривожлантиришда катта ахамиятга бўлди

Ҳужайрани кимёвий шаклланишини ўрганиш натижасида, унинг ҳаётини асосини кимёвий жараён ташкил қилишини, барча организмларни ҳужайраси кимёвий таркиби бўйича бир-бирига ўхшаш, унда модда алмашинуви жараёни бир хилда ўтади деган ҳулосага келди.

• Ҳужайрани кимёвий шаклланишини ўрганиш натижасида, унинг ҳаётини асосини кимёвий жараён ташкил қилишини, барча организмларни ҳужайраси кимёвий таркиби бўйича бир-бирига ўхшаш, унда модда алмашинуви жараёни бир хилда ўтади деган ҳулосага келди.
• Замонавий ҳужайра назария қуйидаги қоидага амал қилади:
• барча тирик организмларнинг тузилиши ва ривожланишини асосий бирлиги – ҳужайрадир;
• бирҳужайрали ва кўпҳужайрали организмларни барча ҳужайралари тузилиши, кимёвий таркиби, хаёт фаолитидаги асосий фаоллитк кўрсатиши ва моддалар алмашинуви бир-бирига ўхшайди (гомологик);
• ҳужайранинг кўпайиши бўлиниш йўли билан амалга ошади, ва хар бир янги ҳужайра аввалги (она) ҳужайрани бўлиниши натижасида пайдо бўлади;
• кўпҳужайрали мураккаб организмда ҳужайра бажарадиган вазифалари бўйича ихтисослашган ва тўқималарни хосил қилади; аъзолар тўқималардан ташкил топган, улар бир-бири билан чамбарчас боғланган ва асаб ва гуморал тизимлар билан бошқарилишга итоат қилади.