Ўзбекистон миллий университети биология факультети

3 - лаборатория иши 
Одам ва хайвон вирус касалликларида учрайдиган касаллик 
аломатларини атласлар ва жадваллар асосида ўрганиш 
Грипп вирусининг ва хусусиятлари.Тарқалиши: аксирганда, 
йўталганда ва гапирганда ҳавода тарқаладиган суюқлик томчилари орқали 
бўлади (6-расм). Грипп вируси – бронхит, плеврит каби “иккиламчи 
касалликларга” йўл очиб беради .
1-расм. Грипп вирусининг тарқалиши 
Морфологик ва культурал хусусиятлари. Грипп вируси шарсимон
шаклли, товуқ эмбрионида ва тўқималар культурасида ўсади. 
Антигенлик хусусиятлари ва типи. Антигенлик хусусиятига кўра 
грипп вируси 4 типга (А, В, С, Д) бўлинади. Грипп вирусининг антигени 
эрувчан хусусиятга эга. Бу антиген узоқ сақланади, у 100
0
С да парчаланиб 
кетади (Ю. Аҳмаджонов, 1964). Бу антиген рибонуклеопротеиддан иборат 

---

бўлиб, вируснинг типига спецификдир, лекин вируснинг антигенлик 
хусусияти ўзгариб туради. 
Агар грипп вирусини кучсизлантириб, у билан иммунизация қилинса, 
организмда иммун модда - антителолар ҳосил бўлади. Иммун модда касаллик 
натижасида вируснинг эрийдиган қисми - антигенига қарши ҳосил бўлади. 
Токсигенлиги. Грипп вирусининг заҳарли моддаси борлиги 
ҳайвонларда синаб аниқланган. Вирусни қуён ёки денгиз чўчқасининг кўзига 
киритилса, токсин таъсирида кўзда кератит пайдо бўлади. Агар грипп 
вирусини тухум эмбрионида ўстириб, аллантоис суюқлигидан сичқонга қон 
томиридан ва миясига киритилса, сичқон 24 соатда заҳарланиб ўлади. 
Грипп вирусининг заҳарли моддаси грипп касаллигининг бошланғич 
даврида одам қонида ҳам топилади. Бу заҳарли модда вирус заррасининг 
хусусиятига боғлиқдир. Вируснинг типларига кўра, унинг заҳарли моддаси 
ҳам ҳар хил бўлади, улар ўзига мос келадиган иммунмоддали (гомологик) қон 
зардоби билан нейтралланади. 
Грипп вирусининг токсини грипп касаллигидан тузалганларнинг қон 
зардоби билан нейтралланади. 
Чидамлилиги. Грипп вируси чидамсиз бўлиб, уй температурасида бир 
неча соатда ўлади. Музлатилган ҳолда бу вирус вирулентлигини бир неча 
ойлаб сақлайди. Лиофиль усулда вакуумда қуритилиб, паст температурада 
сақланса, бу вирус бир неча йилгача тирик қолади. 65
0 
С да грипп вируси 5-10 
минутдан
сўнг ҳалок бўлади. Ишқорий ва нордон
муҳитга, эфир таъсирига 
ҳамда дезинфекция қилувчи моддаларга чидамсиздир. Ультра бинафша нур, 
ультратовуш таъсирларига сезгирдир, глицеринда бир қанча ой сақланиши 
мумкин.