Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси «маълумотлар узатиш тизимлари ва тармоқлари»

 
4.
Маълумотлар узатиш тармоқларининг параметрлари ва вақт – 
эхтимоллик характеристикалари
Маълумот узатиш тармоғи (МУТ) узатилаётган хабарларни берилган 
сифат билан хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган. МУТ да бир нечта 
хабарлар тармоқда хизмат кўрсатилаётган 
ρ
кириш юкламасининг 
интенсивлиги бўйича узатилади. Тармоқнинг чиқишида хизмат кўрсатилган 
ёки ўз вақтида юкламанинг интенсивлиги қайд қилиниши мумкин. МУТ да 
хизмат кўрсатиш сифати 
Т
ўртача етказиб бериш вақти ва 
Q
ўз вақтида 
етказиб бериш эхтимоллиги билан баҳоланади.
Q
хабарларни ўз вақтида етказиш эхтимоллиги – МУТ нинг киришига 
келувчи хабар берилган вақтдан кўп бўлмаган ҳолда хизмат кўрсатилади. 
Т
ўртача етказиб бериш вақти – хабарни етказиш вақтининг математик 
кутилиши, ҳар бир алоҳида олинган хабар учун МУТ га чақирувларни келиб 
тушган моментидан бошлаб, унга хизмат кўрсатилиш якунланишигача 
бўлган момент ҳисобланади.

---

35 
Хабарларни ўз вақтида етказиб бериш эхтимоллиги 
Q
ни ва ўртача 
етказиб бериш вақти 
Т
ни аниқлаш етарлича мураккаб ҳисобланади. 
Шунингдек, тармоқ тузилиши иерархик бўлиб, вақт ўтиши билан барча 
катталиклар тасодифий ўзгаради. 
Q
ва 
Т
тармоқнинг ички ва ташқи 
кўрсаткичларига боғлиқ.
Уларни кўрсаткичларга боғлиқлигини кўриб чиқамиз: 
Q = f (λ, μ, С
э
), 
бу ерда 
λ – чақирув оқимларининг кириш интенсивлиги; 
μ – хабарга хизмат кўрсатилиш интенсивлиги; 
С
э
– коммутация тугунлари ва каналларининг ўтказиш қобилияти; 
Т=f (λ, μ, С
э
,
,
d, с, К
г
, V,
Y, γ) 
d – тармоқнинг қайта тикланиш интенсивлиги;
c – тармоқнинг тўғри ишлаш интенсивлиги; 
K
г
– тармоқнинг тайёргарлик коэффициенти;
V – хабар хажми; 
γ – хабарни эскириш интенсивлиги; 
Y – тармоқни бошқариш. 
Ташқи кўрсаткичлар λ, V, γ, Y; 
Ички кўрсаткичлар μ, K
г
, d, с, С
э; 
“ - “ тасодифий характерга эга кўрсаткичлар; 
Q,T 
Магистрал 
коммутация 
маркази
Магистрал 
коммутация
маркази
Ҳудудий 
коммутация
маркази
Пастги
коммутация
маркази
Маълумотлар 
оҳирги 
қурилмаси
Магистрал 
коммутация
маркази
Магистрал 
коммутация
маркази
Ҳудудий 
коммутация
маркази
Пастги
коммутация
маркази
Маълумотлар 
оҳирги 
қурилмаси
Q,T 
Q,T 
Q,T 
Q,T 
Q,T 
Q,T 
Q,T 
Q,T 
Q,T 
Q = Q
1
·Q
2
·Q
3
··· 
T = T
1
+T
2
+T
3
+··· 

---

36 
A(t) = 1 – e
-2t 
– чақирув оқимларининг киришини тақсимлаш 
функцияси; 
B(t) = 1 – e
-
μ t 
– чақирувларга хизмат кўрсатиш вақтини тақсимлаш 
функцияси; 
С(t) = 1 – e
-сt 
– тармоқни тўғри ишлаш вақтини тақсимлаш функцияси; 
D(t) = 1 – e
-dt 
– тармоқнинг қайта тикланиш вақтини тақсимлаш 
функцияси; 
Z(t) = 1 – e
-
γ t 
– хабарни эскириш вақтини тақсимлаш функцияси. 
МУТ ни оптимизация масаласида асосий мақсадли функциялар 
сифатида қуйидагилар олинади: 
-
келтирилган харажатлар