Ўзбекистон 1985 – 1989 йилларда

Qayta qurishning mag‘lubiyati quyidagi uch sabab bilan izohlanadi.

• Birinchidan, qayta qurishning aniq, izchil, ilmiy jihatdan puxta ishlab chiqilgan strategiya va taktikasi hamda yagona dasturi yo‘q edi.
• Ikkinchidan, kommunistik partiya rahbarlari (partokratiya) qayta qurish g‘alabasidan manfaatdor emas edilar. Ular har qanday demokratiya va oshkoralik totalitar tuzumning kushandasi ekanligini yaxshi bilishardi.
• Uchinchidan, M.S. Gorbachyov g‘oyasi asosida qayta qurishni amalga oshirish mumkin emas edi. Sosializmga xos sinfiy munosabatlar, davlat mulkchiligi, milliy va ijtimoiy sohadagi siyosat, yakkapartiyaviy rahbarlik, kommunistik mafkura, ma’muriy-buyruqbozlik tizimi umuman demokratiya bilan kelisha olmas edi.

Qayta qurish yillaridagi ma’naviy tazyiqlar

• Din ta’qibga olindi
• 1986 yil bahorida Navro‘z bayramini nishonlash ta’qiqlanib, o‘rniga Navbahor bayrami o‘ylab topildi
• Keyinchalik O‘zbekistonda Navro‘z nishonlanadigan 21 martdan 21 aprelgacha bo‘lgan kunlar O‘zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti tomonidan “Insoniylik va tabiatni e’zozlash oyligi” deb e’lon qilindi.

“Paxta ishi”ning mohiyati

• O‘zbekistonda sovet rejimi tomonidan amalga oshirilgan qatag‘onlarning eng oxirgisi “paxta ishi” sifatida tarixga kirgan. Paxta ishi – mustabid sovet rejimi tomonidan O‘zbekistonda 1983 – 1990 yillarda amalga oshirilgan qatag‘onlarni niqoblash uchun o‘ylab topilgan rasmiy nom. Aynan paxta ishi keyinchalik Markaz vakillarining tashabbusi bilan asossiz tarzda o‘zbek ishiga aylantirildi.

KPSS MK Bosh sekretari, SSSR Oliy Soveti Prezidiumi raisi Leonid Ilich Brejnev 1982 yil 10 noyabrda vafot etgach, mamlakatning yangi siyosiy arbobi Yuriy Vladimirovich Andropov tashabbusi bilan 1983 yil fevralda KPSS MK Siyosiy byurosi O‘zbekistonda paxtachilik sohasidagi ko‘zbo‘yamachilik haqida tekshirishlar o‘tkazish to‘g‘risida maxsus qaror qabul qilib, bu vazifani bajarish uchun SSSR prokuraturasida maxsus tergov komissiyasi tuzishni topshirdi. 1983 yil aprelda T.X. Gdlyan va N.V. Ivanov rahbarligida ana shunday maxsus tergov guruhi tuzildi. SSSR Bosh prokuraturasining tergov qismi boshlig‘i G.P. Karakazov bu guruh faoliyatini boshqarib turishi kerak edi

• KPSS MK Bosh sekretari, SSSR Oliy Soveti Prezidiumi raisi Leonid Ilich Brejnev 1982 yil 10 noyabrda vafot etgach, mamlakatning yangi siyosiy arbobi Yuriy Vladimirovich Andropov tashabbusi bilan 1983 yil fevralda KPSS MK Siyosiy byurosi O‘zbekistonda paxtachilik sohasidagi ko‘zbo‘yamachilik haqida tekshirishlar o‘tkazish to‘g‘risida maxsus qaror qabul qilib, bu vazifani bajarish uchun SSSR prokuraturasida maxsus tergov komissiyasi tuzishni topshirdi. 1983 yil aprelda T.X. Gdlyan va N.V. Ivanov rahbarligida ana shunday maxsus tergov guruhi tuzildi. SSSR Bosh prokuraturasining tergov qismi boshlig‘i G.P. Karakazov bu guruh faoliyatini boshqarib turishi kerak edi