Œзбекистан республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги

тегирмон 
сувни сопқун олиб, келтурмоқ керак». 

---

19 
Масса
ни ўлчаш учун бир нарсанинг массаси иккинчи нарсанинг массаси 
билан солиштирилган, бунда асосан 
дон 
(арпа (0,041 г), буғдой, нўхат(0,18-0,20 
г)ва ҳ.к.) ва 
мева 
(данак, ѐнғоқ ва ҳ.к.) доналаридан фойдаланилган
Элимиз ҳудуди шарқ билан ғарб ва шимол билан жануб давлатларининг 
асосий карвон йўлида жойлашганлиги учун аждодларимиз томонидан кашф 
қилинган ўлчов ва ўлчаш бирликлари дунѐнинг тўрт томонига тарқалиб, ўша ер 
халқлари томонидан баъзан бизнинг тилимизда, ѐки бўлмаса, ўз тилларига 
таржима қилиниб қўлланилган. Шунинг учун ҳам мусулмон давлатлари, шу 
жумладан Марказий Осиѐ давлатларида қўлланилган ўлчов ва ўлчаш бирликлари 
кўпчилик тадқиқотчиларни ўзига жалб қилиб келган. Мана шундай 
тадқиқотчилардан бири немис олими 
В. Хинц
дир. У Марокашдан то 
Ҳиндистонгача бўлган худудлардаги ўлчов ва ўлчаш бирликларини ўз 
қўлланмасида келтириб катта иш қилган. Айниқса, ўша вақт ўлчаш 
бирликларини метрик тизимига айлантириб бериш унинг фанга қўшган катта 
ҳиссасидир. Бироқ у баъзи ноаниқликларга йўл қўйган. 
Ўрта аср ўлчов ва ўлчаш бирликлари тўғрисида 
В. Хинц
га нисбатан бир оз 
аниқроқ маълумотлар 
Е.А. Давидович 
томонидан келтирилган.
Рус тадқиқотчиси 
Н.В. Хаников 
фикрига кўра, 45 та ўлчов шарқ халқлари 
(эронликлар, араблар, туркий уруғлар)дан рус метрологиясида ўзлаштирилган. 
Эрамиздан аввалги 283 – 263 йилларда 
Миср ўлчов тизими 
пайдо бўлган. Бу
ўлчов тизимидаги бир қанча
ўлчов бирликлари Ўзбекистон ҳудудидаги ўлчов бирликларига мос 
келади. 
Масалан, саржин = 2160 мм, аршин=720 мм, тирсак = 540 мм, оѐқ юзи 
(кафти) = 360 мм, кафт (қўл кафти) = 90 мм, бармоқ = 22,5 мм ва ҳ.к.