Òzbekistan Respublikasi Joqari hàm Orta arnawli bilimlendiriw Ministrligi Òzbekistan mamleketlik kórkem óner hàm màdeniyat

Xoshim palwan namasi:
Ótken zamanlarda Qoshim palwan degen ataqli palwan bolǵan. Buni xaliq “Qos barmaqli Qoshim! Qoshim palwan” – dep ataǵan. Ol hár waqit gúreske túser aldinda ol óziniń eń jaqsi kórgen namasin shertedi eken. Duwtar shertip bolip gúreske túskende palwanlardi jiǵa beretuǵin bolǵan. Solay etip, Qoshim palwaniń gúreske túser aldinda shertetuǵin namasi «Qoshim palwan» namasi – dep atalip ketken delinedi.
Qoshim palwan namasi «Sayatxan-Xámra» dástaninda aytilatuǵin qosiq qatarlarinda baqsilarimiz bul namani keń qollanǵan. Bul dástandi ataqli baqsimiz Esjan baqsi Qospolatov sheberlik penen atqarǵan. Odanda basqa kóplegen baqsilarimiz bul Sayatxan-Xamira dástanin sheberlik penen atqarǵan.
«Sayatxan-Xamra» dastanin Aqimbet, Muwsa, Shernazar, Edenbay, biziń zamanlaslarimiz Juman baqsi, Eshan baqsi, Japaq, Amet, Ibrayim, Minaj baqsilar sonday-aq Berdaq. Ajiniyaz, Otesh, Omar shayirlar da aytip ótken.







Esjan baqsi (1901-1953).
Esjan baqsi Qospolatov uli qaraqalpaqlardiń Kepesheriwshi uriwinan bolip «Kók ózek» degen mákánda tuwiladi. Xaliq arasinda, otirispalarda qosiq aytatuǵin adam bolǵan. Esjan baqsi inisi Toqpolat penen ekewi jaslay Shimbaydiń qublasinda Axun jap, ser jap boylarinda ekewi dawis qosip otirispalarda qosiq aytqan.
Esjan úlkeyip, baqsi boliwdi árman etip, Muwsa baqsiniń shákirti Shernazarǵa, keyin Muwsaniń taǵi bir shákirti Artiq abqsiǵa eredi. Esjan ustazi Shernazar (1882-1937) Qitaydin` Qazayaqli uriwinan boladi. Esjan da`slep 23-jasinda seyitnazar qissaxannan «Yusup Axmed» da`stanin u`yrenedi. «Sanawbar» qissasin yadlap aytip ju`rgen qa`nigu`l degen qiz benen tanisadi. Ekewi awilda ju`rip baqsishiliq etedi. Esjan baqsi republikaliq radiokomitette xizmet atqaradi. Radio arqali Muwsa baqsi namalarin atqaradi ha`m notaǵa jazdirip, radioǵa zapiske tu`sedi. Esjan baqsi Qospolatov qaraqalpaq xalqiniń su`yikli baqsisi bolip jetisti.
Ol «Ǵárip-ashiq», «Sayatxan Xamra», «Yusup Axmed» ha`m «Góruǵli» da`stanlarinin` kóplegen shaqaplarin jaqsi aytqan baqsilardan biri boldi. Xaliq ishinde Muwsa baqsinin` jolin dawam ettiriwshi aatqli baqsi boldi.
Esjan baqsi Qospolatovqa «Qaraqalpaqstan xaliq artisti», «Ózbekstan xaliq artisti» degen hu`rmetli ataqlari berildi. Nókistegi balalar muzika mektebi oniń ati menen ataladi.

Juwmaqlawshi:
Sózim juwmaǵinda joqarida aytip ótilgen milliy miyraslarimiz bolǵan qaraqalpaq milliy saz aspabi ala moynaq duwtariniń, qosiq aytilǵanda buwinlarǵa bóliniwi, qosiq qatarlari qaytip aytiliwi tuwrali kóplegen kitaplardan izlendim. Bul namalar tuwrali Q.Ayimbetovtiń “Xaliq danaliǵi Nókis Qaraqalpaqsan 1988” kitabinda kóplegen namalar baqsi-jirawlar tuwrali maǵliwmatlar aldim.
Jánede dotcenta aǵamiz D Allanazarovtiń “Qaraqalpaq sazlari Bilim baspasi 2004” kitabinda qaraqalpaq xaliq namalarin keleshek awlatqa ustaz shákirt sheńberinde milliy sazlarimizdi notaǵa túsirip aytiliw jollarin hámde namaniń tariyxi tuwralida dotcent A Erejepovtiń “Qaraqalpaq xaliq qosiq hám sazlariniń tariyxi bilim baspasi 2018” kitabinan da kóplegen maǵliwmat aldim.
Atqali baqsilarimiz atqarǵan nama hám qisiqlar házirgi kúnge shekem biz jas awlatqa uzta shákirt sheńberinde jetip kelmekte. Xalqimzdiń muńin, milliy dástúrlerimizdi hámde ata-babalarimiz jasap ótken dáwirlerde qiyinshiliqlar tuwrali shayirlarimizda qolina qálem alip sheberlik penen jazip ketken. Bul jazilǵan qosiqlardi jiraw-baqsilarimiz sheberlik penen aytip ótken. Sózim juwmaǵinda Xalıq​​ dóretiwshiligi​​ (Folklor​​ hám​​ etnografiya) qániygeligi sirtqi bólim 2-kurs studenti Pishembaeva Gulbahar uzstazlarimizdan úyrengen qosiq hám namalardi keleshek awlatqa miyras etip qaldiriwda, elede basqa milliy dástúrlerimizdi keńnen uyrenip shiǵiwǵa háreket etemen.

PAYDALANILǴAN ÀDEBIYATLAR:

• 
  Qaraqalpaq sazlari D Allanazarov “Bilim baspasi 2004”
  
• 
  Qaraqalpaq xaliq qosiq hám sazlariniń tariyxi A Erejepov “2018”
  
• 
  Qaraqalpaq ádebiyati “Bilim baspasi 2017”
  
• 
  Internet tarmǵi Wikipedia Erkin ensiklopediya
  
• 
  Xaliq Danaliǵi Q Ayimbetov 1988