Zbekistan respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministirligi

Sorawlar.

1.Qant lablebisin jiynap aliw qalay amelge asiriladi?

2.Shiyki zatqa qoyiltatugin en tiykargi talaplar qanday?

3.Qant lablebisin saqlawda qanday mikrobiologyaliq protsessler bolip otedi?

4.Qant lablebisin sap halda saqlawda  qantay korsetkishlerge tiykargi itibardi

qaratiw kerek?

 5.Qant lablebisin ne ushin muzlatip saqlaydi?

3-lektsiya.Qant  lablebini   qayta  islew karxanalarina keltiriw, olardin fizik-

ximiyaliq quramin tekseiw.

Reje.

1.Daladan keltirilgen  qant lablebinin uliwma pataslaniw mugdarlari.

2. shiyki  zattan  sheker- qant aliwga  shekemgi  bolgan texnologiyaliq

protsess  basqishlari.

3. Rafinad   qant  islep  shigariw.

            4. Qant lablebinin ximiyaliq quramin tekseriw.

1.Sheker- qant  islep  shigariwshi  zavod   qant  lablebi  tamir  jemislerin qazip  alip

keltirilgennen  son  isley  baslaydi. Qant  lablebisi  tamir  jemislerin zavodqa

keliwine  qarap kagatlardi  formalandiriw  baslanadi.  Hazirgi waqitta  jana

texnologiyalarga iye  bolgan   qant islep  shigariwshi  zavodlar  a sotkada  bir  neshe

tonna   qant  lablebini  qayta  islew  imkaniyatina  iye. Qant  lablebi  tamir

miywelerinen  qumsheker- qant  islep shigariw  protsessi  tomendegi basqishlardan

ibarat. 1) Shiyki  zatti  kagatlar,skulad  yamasa birleustirilgen  maydanda  saqlaw,

shiyki  zatti gidrotransporterlarda  zavod  tsexlarina  jetkeriw. 2) Qant  lablebilerine

har  qiyli  aralaspalardi  gidrotransporter  ham  juwiw  mashinalarinda  tazalaw.3)

---

7

Juwilgan  shiyki  zatti  tarezide  olshew.4) Qant  lablebisi  tamir  miywelerin

diffuziya  qiliw ushin maydalaw.5) Diffuziyalanan  sherbet  aliw.6) Diffuziyalanan

sherbetti  tazalaw (defekatsiya).7)Keyingi  sherbetti  tazalaw (saturatsiya  ham

suwfitatsiya).8) Qaynatiw  jolli  menen  sherbetti qoyiltiriw. 9) Qanttin kristallaniw.

10) Agimdi  qayta  islew. 11) Qurgatiw. 12) Sheker   qantti  solitiw ham  saqlaw.

Shiyki  zat gidrotransporterlerda  hareketleniwine  qarap olar azgana  ilay

h.t.b jabisip  qalgan  aralaspalardan tazalanan  halda ozegi ham quyrigi

qirqiladi.Qirqip tazalanan tamir miyweler  basqa gidrotransporter  jardeminde

juwiw mashinasina  kelip  tusedi ham ol  jerde de qayta  tazalanadi.Hazirgi  waqitta

qant lablebisi tamir  jemislerin  jollwip tazalawda turlishe formadagi tamir  juwiwshi

mashinalar  qollanip kelinbekte. Olardan en ken tarqalgani KMZ- 57M  mashinasi

bolip esaplanadi.Qant lablebi tamir  jemislerin gidrotransporterlarda hareketleniwi

ham juwiw protsessinde tamir  jemisleride 0,3-0,4 % ke shekem  qant  mugdari

jogaladi.Qanttin jogaliwinin tiykargi  sebepleri  solwdin  temperaturasi ham

miyelerdin suwda turiw muddeti bolip esaplanadi.Sonin ushin  suwdin temperaturasi

15-18

0

 C ten aspawi gidrotransporterda miyweli  tasiw  minut, suwda  turiwi 20-30

minuttan artpawi kerek.Qant lablebisi tamir  jemislerin  natiyjeli juwiw aralaspalardi

shoktiriw ham dezinfektsiya qiliw ushin transporter juwiw mashinalarinin suwina

0,2-0,3% li CaO moddasi  qosiladi. Juwiw, tazalaw protsessinin aqirgi basqishinda

a00 t tamir  miywege  10-20 kg esabinda xlor hagi  taza suwga qosilip dezinfektsiya

qilinadi. Sonnan keyin  juwilgan  tamir jemisler aspa elektromagnit separatorlar

menen uskenelenen arnawli transporterda tartiw ornina keltiriledi. Tamir jemisler

DS-800 markali portsion tarezide  olshenip  keyin toplaw bunkerine kelip   tusedi

ham tamir  jemislerdi  maydalaw  baslanadi.

2. Qant lablebisin tamir  jemislerinen alingan payraxalar defuzion

apparatlarina kelip tusiw  aqibetinde  qantlar  suwyiq  halga  otedi. Shiyki zattan

sheker   qant  aliwga  shekem  bolgan texnologiyaliq protsess basqishlari w-h ham 9-

sizilmalarda keltirilgen.

Qant  lablebi tamir jemislerinen jom, aziq patogasi ham tiniq  filtr ilayi

alinadi.Jom  qayta islengen lablebinin 90 % ol 93% suw  ham -7% qurgaq zattan

ibarat boladi. Jom  sharwa ushin bahali ot-jem bolip esaplanadi.Aziq patokasi

yamasa melassa qayta islengen onimnin 4,5-5,55% in qurap 1 tonnasinda 770 aziq

birligi bar.Melassa ot-jem sanaati ham ashitiw karxanalarinda  ken

qollaniladi.Qurgaq,tiniq filtr ilayi qayta islegen lablebinin 5-% in quraminda 80% Ca

ShERBET azgantay  fosfor kislotasi ham  azot  zatlari  bar bolgan jagdayda dushshi

topiraqlar ushin hak togini sipatinda paydalaniladi.Qurgatilgan  qant  qugaq

isitilatugin yamasa isitilmaytugin, biraq bir tegis temperaturaga iye bolgan

skladlarda  saqlanadi.Sonday-aq hawanin salistirmali igalligi 70% ten  pas boliwi

nazerde totiladi.

3.Rafinad   qant islep  shigiw –bul paydalaniwshiga mazali bolgan ham bul

produktalardi tasiwga qolayli bolgan onim bolip esaplanadi.Sutandartga  muwapiq

birinshi sort shekerinde saxaroza 99,75% ten kem bolmawi kerek ham  qantli emes

zatlar 0,25%ten aspawi,sonin ishinde redussirlewshi zatlar 0,15% ten kem bolmawi

tiyis.Rafinad  qantta saxaroza 99,9% boladi yagniy ximiyaliq qurami boyinsha  onin

ayirmashiligi  qant  shekerine ham rafinadina qaraganda onin quramindagi

---

8

ayirmashiliqlar onsha emes.Rafinad  qantlar totiniwshilar rayonininda jaqin jerlerge

salingan zavodlar islep shigarilip yamasa rafinad  qant zavodlarinin tsexinda  islep

shigariladi.Rafinad quyma ham pressli bolip ajiraladi.Quyma rafinadlar  har qiyli

boladi(en bekkem  formalari bular  qantli boleksheler boladi).Rafinad  qantti islew

ushin aldin sheker  suwda eritiledi.Alingan  qantli eritpe suwyiqliq filturinen

aktivleustiriwshi komir menen islenip h.t.b sorbtsiyalawshi ham qizarip ketiwshi

zatlardi  joq qiliw maqsetinde islew beredi. Onnan son oni vakkum apparatina

jiberip bir rafinad utfelin aliw ushin qaynatiladi.Qaynaw waqtinda onsha kop

bolmagan  quramindagi utrmalin (0,0008% qant massasi) sari daqlardi maskirovka

ushin isletiledi.Bunday qaynatiwlar  qant shekerin aliwda amelge

asirililadi.Rafinadli utfel erirtilip payda bolgan rafinadli kashkuer (qoigalliqqa

shekem)presslenedi soninan beulgili formadagi igal rafinad alinadi.Usi tayin bolgan

rafinadlar yamasa utfel baslari formasinda qolyilip 45

0

C da olarda keptiremiz.Mine

usi krisstallar arasinda payda bolgan parlardi analiq aralaspa dep oni azgantay

suwitiw berilgennen keyin tomengi tesikuler arqali rafinadqa otkeriledi.Onnan son

islep shigarilgan rafinad  qantlar tazalanadi.Presslenen igal rafinadlar hawa agimi

menen  qizdirilip 0,3-0,4 igalliqta keptiriledi

4.