Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

 
17.3. Қурылыс растворларыныӊ қәсийетлери 
 
17.3.1 Раствор араласпаларыныӊ қәсийетлери 
Қулай жайласыўшаңлық. 
Раствордың қулай жайласыўшаӊлығы дегенде тийкарда 
(бетте) бир жыныслы жуқа қатлам болып қуйылыў қәсийети түсиниледи. Раствор 
араласпасыныӊ қулай жайласыўшаӊлығы ҳәрекетшеӊлик дәрежесине ҳәм суў услаўшылық 
қәсийетине байланыслы болады. Раствор араласпасыныӊ ҳәрекетшеӊлиги массасы 300 г лы 
ӛткир мүйеши 30
0
болған металл конустың араласпаға батыў тереңлиги менен анықланады 
(17.1-сүўрет). 
17.1-сҥўрет. Раствор араласпасыныӊ ҳәрекетшеӊлигин анықлаў ушын стандарт конус 
әсбабы 
1-штатив; 2 ҳәм 3-услагышлар; 4-пружиналы кнопка; 5-жылысатуғын стержен; 6-конус; 7-
циферблат; 8-раствор араласпалы ыдыс. 
Конус ушы раствор бетине тийгизиледи ҳәм пружиналы кнопка босатылады. Бунда 
конус раствор ишине батады. Батыў тереңлиги раствордың қойыўлығына байланыслы 
болып, раствор суйылған сайын конус тереңирек шӛге баслайды. Растворға конустың 
шӛгиўи (СМ) оныӊ ҳәрекетшеӊлигин аңлатады. Раствордың ҳәрекетшеӊлиги цемент ҳәм 
басқа минерал байланыстырыўшылардыӊ түрине, майда толтырғыш ҳәм минерал 
қосымшалардың дисперслигине ҳәм суўдыӊ муғдарына байланыслы болады. 
Раствор қурамында суў муғдарын кӛбейттириў есабынан ҳәрекетшеӊлигин қәлегенше 
асырыў мүмкин, бирақ суў муғдарыныӊ асырылыўы раствор беккемлигине ҳәм суўыққа 
шыдамлылығына, қалаберсе, раствор араласпаларыныӊ қатламланыўына кери тәсир 

---

124 
кӛрсетеди. Суў муғдарын асырмастан ҳәрекетшеӊ араласпалар таярлаў ушын қурамына 
пластификациялаўшы полимер қосымшалар киритиў усыныс етиледи. 
Қурылыс растворы араласпасыныӊ ҳәрекетшеӊлиги ислетилиў тараўы, қысқы ҳәм 
жазғы шараятларға сәйкесленип белгиленеди. 
Суў услаўшылық қәсийети деп раствор араласпасыныӊ геўекли тийкарға жатқызғанда 
суўды сақлаў ҳәм тасыў процессинде қатламланбаслық қәсийетине айтылады. 
Раствор араласпасыныӊ суў услаўшылық қәсийети актив минерал порошоклар ямаса 
полимер структуралы адсорбентлер (гелполимерлер ҳәм басқалар) қосылып асырылады. 
Бундай затлар қосылған растворлар геўек тийкарларға (гербиш, бетон ҳәм т.б) әсте-
ақырынлық пенен суўды береди ҳәм тығызлығы, беккемлиги артады.