Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Газ бетон ҳәм газсиликат. 
Газ бетон портландцемент кремнеземли компонент ҳәм газ 
пайда етиўши араласпа тийкарында таярланады. Айрым ҳалларда портландцементке ҳаўада 
қатыўшы ҳәк араластырыў мүмкин. 
Химиялық реакциялар түрине карай газ пайда етиўшилер тӛмендегише бӛлинеди: 
қосылған компонент (алюминий порошогы) байланыстырыўшылар ямаса олардыӊ 
гидратация ӛнимлери менен химиялық реакцияға кирисип газ пайда етеди: парчаланиш 
дәўиринде газ пайда етиўши компонентлер киритиў (пергидрол-перикис водородтыӊ 
суўдағы еритпеси Н
2
О
2
) есабынан газ пайда етиў; ӛз-ара химиялық биригиўи нәтийжесинде 
газ пайда болыўы (мәселен, ҳәктас порошогы ҳәм хлорид кислотасы биригиўи). Газ пайда 
етиўдиӊ еӊ кеӊ тарқалған усылы алюминий порошогы ҳәм калций гидроксиди ортасында 
болатуғын химиялық реакция нәтийжесинде водород газиниӊ пайда болыўы: 
3Са(ОН)
2

2Al

6H
2
O

3H
2

3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O 
Химиялық реакциялар нәтийжесинде пайда болған газлар цемент тийкарында 
таярланған араласпаны кӛпшитеди. Араласпаныӊ қойыўлық дәрежеси туўры таӊланса геўек 
структурасын сақлап қалады. Орташа тығызлығы 600-700 кг

м
3
болған 1 м
3
газбетон таярлаў 
ушын 0,4-0,5 кг алюминий порошогы сарыпланады. 
Газбетон қуйма ҳәм титиретиў усылларында таярланыўы мүмкин. Қуйма усылда қурғақ 
компонентлер массасына салыстырғанда 50-60% суў араластырып алынған ҳәрекетшеӊ 
араласпа қәлипленеди. Газбетон компонентлери-минерал байланыстырыўшы, кварц қумы 
порошогы ҳәм суў дозоторлар жәрдеминде нормаланып ӛзи жүрер газбетонқарығышқа 
салынады ҳәм 4-5 минут даўамында жақсылап араластырылады. 

---

103 
Алдыннан таярланған алюминий порошогыныӊ суўдағы суспензиясы араласпаға 
қосылады ҳәм араластырылады. Пайда болған газбетон араласпасы металл қәлиплерге 
массаны кӛпшитип қәлиплерди толтырыўын есапқа алған ҳалда қуйылады. Қәлиплерден 
қисман тасып шыққан газбетонды тарангланган сым менен кесип тасланады. Газ пайда 
болыўын тезлестириў мақсетинде ысытылған суўда газбетон араласпасы таярланып 40
0
С 
температурада қәлиплерге қуйылады. Газбетон қатыўын тезлестириў ушын автоклавда 175-
200
0
С температурада ҳәм 0,8-1,3 МПа басымда ислеў бериледи. Портландцемент қисман 
ямаса пүткиллей ҳаўада қатыўшы ҳәк байланыстырыўшысы менен алмастырылса автоклавда 
ыссылық пенен қайта ислеў зәрүр болады. Газбетон тек ҳәк байланыстырыўшысы 
тийкарында алынса газсиликатбетон пайда болады. 
Газбетон ҳәрекетшеӊлигин кемейттирмеген ҳалда суў сарпын 25-30% кемейттириў 
мақсетинде газбетон араласпасы таярланып атырғанда ҳәм қәлипленип атырғанда титиретиў 
усылын қолланыў мүмкин. 
Қысқа мүддетли титиретиў газ пайда болыўына кери тәсир кӛрсетпеген ҳалда газбетон 
араласпасыныӊ ҳәрекетшеӊлигин асырады. Титиретиў усылында таярланған газбетонда газ 
пайда болыўы тезлеседи ҳәм кӛпшитиў процесси 5-7 минут даўам етеди, қуйма технологияда 
болса усы процесс 15-20 минутты қурайды. Титиретиў усылында газбетон таярланғанда 0,5-
1,5 саатдан кейин оныӊ структуралық беккемлиги жетерли болады. Сол себепли титиретиў 
усылында газбетонды ири қәлиплерге қуйып, соӊ блоклар кӛринисинде кесип алыў ҳәм 
автоклавларда ыссылық пенен қуйма технологияға салыстырғанда қысқарақ ўақыт 
даўамында қайта ислеп қатырыў мүмкин. 
Автоклавда ыссылық ҳәм басым астында ислеў бериў кӛп қаржы талап ететуғын ҳәм 
технологиялық қурамалы процесс болғаны ушын газбетонды хана температурасында (20
0
С 
әтирапында) суўдыӊ сарпын кемейттирген ҳалда сиртактив затлар қосып қатырыў 
технологиясы жаратылған. Хана температурасында таярланған ҳәм қәлипленген газбетонныӊ 
қатыўын тезлестириў ушын атмосфера басымы астында пуўлаў жеткиликли.