‘zbekist0n respublikasi oliy va

0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


М. I. Nuriddinova

Tabiatshunoslikni o‘qitish metodikasi

Oliy va o ‘rta maxsus ta Tim vazirligi tomonidan 5141600 — «Boshlang'ich ta ’lim va sport, tarbiyaviy ish» kunduzgi bo ‘lim talabalari va bakalavriat ta limi yo \nalishi maxsus sirtqi bo‘lim talabalari uchun « Tabiatshunoslikni о ‘qitish metodikasi» fanidan о Iquv qo 4lanma sifatida tavsiya etilgan


СкоЧроп nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent —2005

74.262.0
N 87


Mas’ul muharrir:
Q.N. Tursunov — fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent;


Taqrizchilar:
N.K. Bo'riyev — pedagogika fanlari nomzodi, dotsent;
X.Z. Ziyadullayev — biologiya fanlari nomzodi, dotsent.

Ushbu o‘quv qo‘llanmada tabiatshunoslikni o‘qitish metodikasi fanining asosiy mazmuni bayon qilingan bo‘lib, unda bu fanning nazariy asoslari, o‘qitish metodlari va shakllari, nazariyaning amaliyot bilan bog‘liqligi ko'rsatib berilgan. Наг bir mavzu so‘nggida berilgan muammoli masala, topshiriq va savollar talabalarda bilim va o‘quv ko‘nikmalarini shakllantirib, mavzulami chuqur o‘zIashtirishiga inkon beradi.

0 ‘quv qo‘llanmadan pedagogik yo‘nalishdagi oliy o‘quv yurtlarining talabalari qatori maktabgacha tarbiya pedagoglari, boshlang‘ich sinf va biologiya o‘qituvchilari, pedagogik kollej talabalari, shuningdek, ilmiy izlanishlar olib borayotgan yosh tadqiqotchilar o‘quv adabiyoti sifatida foydalanishlari mumkin.


_N 4306010900-85 _{- 2005}
---------------------
360/04/—2005


© Choipon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2005-y.


KIRISH


0 ‘quvchilarni har tomonlama tarbiyalashning asosi ularda ilmiy dunyoqarashni shakllantirishdan iborat. Bu vazifani boshlang‘ich sinflarda amalga oshirishda tabiatshunoslik fani muhim rol o'ynaydi. Bu predmetni o ‘rganish kichik yoshdagi o ‘quvchilarning shaxsiy tajribasini boyitadi, atrofimizdagi jonli va jonsiz tabiatda yuz berayotgan hodisa va jarayonlar to'g'risida bilimlar to‘plashga imkon beradi. Shuning uchun ham pedagogika oliy o ‘quv yurtlarining talabalari, ayniqsa, bo‘lajak boshlang‘ich sinf o'qituvchilari, pedagogik o'quv predmeti sifatida tabiatshunoslikni o'qitish fanining ilmiy-nazariy va amaliy yutuqlari bilan yaxshi tanish bo'lishlari kerak.
Tabiatshunoslikning o‘qitish metodikasini yaxshi bilish boshlang‘ich maktab o'qituvchisiga bolalami o‘qitishni to‘g‘ri tashkil qilish im konini beradi. M etodika o ‘qituvchini tabiatshunoslikni o'qitish nazariyasi bilan qurollantirib, o'qitish mahoratini egallab olishiga imkon yaratadi.
0 ‘quv materiallarining mazmunini ochib berishda xilma- xil o ‘qitish metodlaridan foydalanishga turlicha yondashish mumkin. U yoki bu metodni tanlashda o'qituvchi shuni nazarda tutishi kerakki, bu tanlash metodlar rivojlantiruvchi ta‘limning vazifalarini ta'minlasin, o'quvchilarning bilish faoliyatini faol- lashtirsin va bir paytning o ‘zida qayta axborot bersin, ya’ni muvaffaqiyatsizlik sababini aniqlash va o ‘z vaqtida yordamga kelish uchun o ‘quvchilar tomonidan yangi bilimlarning qanday o‘zlashtirilayotganligini tez va aniq ko‘rsatib bersin. Shunga ko‘ra tabiatshunoslik darslarida amaliy ishlar, suhbatlar, hissiyotni qo‘zg‘atuvchi hikoyalar, ayniqsa, mustaqil ishlardan ko‘proq foydalanish kerak, bunda tadqiqiy yondashish, murakkab bo‘lmagan tahlil va sintez, taqqoslash va umumlashtirish, tabiat hodisalari o'rtasidagi sababiy bog‘lanishlarni aniqlash o'sha ishlarning majburiy tarkibiy qismlari bo‘lishi lozim. Bularning


hammasi o ‘quvchilar xotirasi, e ’tibori, tasavvuri, tafakkurir faollashtiradi, tushuncha va ishonchning vujudga kelishiga bilimni yaxshiroq egallashga, o'zlashtirgan bilimlarni yang vaziyatlarda qo‘llay olish uquvlarini rivojlantirishga yordam beradi 0 ‘quvchilarning sezgilari qabul qilib olishlari va zehni rivojlanishlariga ta’sir etuvchi ko‘rgazmali qurollar va texnik vositalari hamda ekskursiyalar o'tkazilishi bilimlarning o ‘zlash tirilishiga yordam beradi. Tabiatshunoslikni o'qitish jarayonid; maktab bolalarida ilmiy dunyoqarash asoslari shakllantirilad (o'qituvchi tabiat jismlari va voqea-hodisalarining moddiyligini ulaming o ‘zaro bog‘liqligini izchillik bilan ochib beradi, tabiatd; sodir bo'lib turadigan doimiy o ‘zgarishlarni xarakterlaydi v hokazo), estetik tuyg'u, tabiatga muhabbat, uning to‘g‘risid:
g‘amxo‘rlik qilish va muhofaza etishga intilish tarbiyalanadi.
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun eng muhimi ta’lim-tarbiya tizimini tushunib olish, tabiatshunoslikni o'qitisl asoslarini, uning uchun xos bo‘lgan shakl, metod va uslublarni o'quvchilarning bilish faoliyatlariga rahbarlik qilishni o'rganil olishdir. Shuningdek, o‘z o‘lkasining tabiati va qishloq xo'jalig xususiyatlarini yaxshi bilishi, o‘quvchilar bilan ish olib borishd; o ‘lkashunoslik materiallaridan muntazam ravishda foydalanil borishi zarur. Bu masalalarning barchasi mazkur o‘quv qo‘llan mada to‘liq yoritilgan bo‘lib, unda asosan «Tabiatshunloslikn o‘qitish metodikasi» o‘quv qo‘llanmasining pedagogik va uslubi; asoslari, o‘qitish usullari, yangi zamonaviy pedagogik texnologiya lar bayon etilgan.


I bob
Tabiatshunoslikni o‘qitish metodikasi — pedagogik fan sifatida