|
Gavda uchun mashqlar
1. Turli dastlabki holatlar (tik turishlar, o‘tirish, yotgan holatda)
gavdani oldinga orqaga yon tomonlarga bukish .
2. Gavdani o‘nga va chapga bukish.
3. Turli q o ilar holatlari bilan gavdani aylantirish harakatlari.
4. Gavdani o‘matgan holatda oyoqlami ko‘tarish, qorinda yotgan
holatda gavdani ko‘tarib kerishish.
5. Tizzalarga tayanib turish holatda, orqaga tayanib, yotganda
tayanib, yotgan holatda gavdani bukish va kerishish.
6. Statik holatlar.
7. Bo‘shashtirish mashqlar (chalqancha yotgan holatda yengil
kerishish va mushaklami bo‘sh qo‘yish).
Gavda
va
bo‘yin
mushaklari
uchun
egiluvchanlikning
rivojlanishiga ta’sir qiladi, umurtqa harakatchanligiga, oyoqlar,
bo‘g‘imlar cho‘zilishiga ko‘maklashadi. Bu esa, o‘z navbatida,
bo‘g ‘imlaming anatomik harakatlanishini aniqlaydi, to‘g‘ri qomatni
shakllanishiga ijobiy ta’sir qiladi. Yonga va oldinga bajaradigan
mashqlar belning me’yoriy bukilishini ta’minlashga yordam beradi.
Ayniqsa, dastlab qorinda va chalqancha yotgan holatdagi mashqlar
foydali, chunki umurtqa gavda og‘irligidan ozod b o iad i va qorin,
bel mushaklariga yuklamasidan mustahkamlash mumkin. Undan
tashqari umurtqa to‘g‘ri holatda boiadi, uning tosda joylashgan
egilish burchagining qomatga ta’siri yo‘q. Qorinda dastlabki holatda
yotgan mashqlarda gavda yuqori qismi boshni ko‘tarish va tushirish
vaqtida umurtqaning ko‘krak va bo‘yin qismida harakatchanlik
va to‘g ‘ri holatni rivojlantiradi, shu vaqtda bel b o iim i qotirilgan
va ortiqcha egilmaydi, bolalaming bunga bo‘ysinish qobilyati
bor. Orqada yotgan holatda gavdani bukish va rostlanib egilish
mashqlarda qorin mushaklari mustahkamlanadi, bu esa ovqat hazm
qilish jarayoniga ijobiy ta’sir qiladi. Bolalarda bu mushaklar nozik,
shuning uchin bunday mashqlar ularga juda foydali. Ayrim darajada
gavda uchun mashqlar nafas olganda qatnashadigan mashqlar
mustahkamlashga ta’sir qiladi; biqin burilishlarida, yonga va oldinga
77
egilishlarda qorin mushaklari yuklama oladi, tishli mushaklar rezina
amortizator bilan (trenajorlarda) va o‘quvchilami turli saflantirgan
(bir ketma-ket qatorda, doirada) joyda va harakatda bir-biriga
yordam beradi.
URM qator xususiyatlarga ega; ular aniq yuklanadi har xil variant
va majmualarda ishlatish mumkin. Bu esa organizmning aniq tizimi
mushaklarga tanlab ta’sir etish sifatiga ega. URMni doimiy ravishda
takrorlash tufayli harakat tajribasi barpo etiladi, harakat sifatlari
va qobilyat hayotda zamr bo‘lgan shu kabi murakkab gimnastika
ko‘nikmalarining shakllanishi qomatning rivojlantirishda katta
r o i o ‘ynaydi. Tovon va umurtqa to‘g ‘ri holatda yordam berishga
ko‘maklashadi. Bolalaming jismoniy rivojlanishida bu muhim;
ayniqsa maktabgacha va maktab yoshida umurtqa egrilik shakllanishi
boiadi, 11-13 yoshdan so‘ng yakunlanadi.
Undan tashqari, URM nafas olish a’zolarini rivojlantiruvchi vosita
hisoblanadi, chunki, diafragmani mustahkamlaydigan mashqlar
kiradi. Asosoy nafas olish mashqlari ko‘krak mushaklarini chuqur
nafas olishiga ko‘maklashadi. Harakat tarkibi bilan ritm va nafas
olish sonining birligi kuch, nafas olish va chiqarishni boshqarishni
bilish kiradi.
Harakatning ritmliligi
to‘g ‘ri
nafas
olish
ko‘nikmasini
shakllantiradi, yurak urish hajmini kuchaytiradi, qisqarish ritmni
yaxshilaydi. Bolalaming aqliy rivojlanishi uchun reaksiya tezligi,
uyg‘unlashish, harakatni ongli egallashga ahamyati bor. Qoida
bo‘yicha URM jamoali bajariladi.
Bu esa bolalarga tartibli tashkillanish rivojiga ko‘maklashadi.
Musiqa jo ‘rligi ijobiy r o i o‘ynaydi. So‘nggi yillarda URMni
o ‘tkazish
uslubiyatdagi
mashqlami
no’ananaviy
topilishi
bilinmoqda: masalan ritmik turlari atletik gimnastika, xatxa-yogi
elementlari, ushu va boshqalar.
Lekin amaliyot shuni ko‘rsatmoqdaki, talabalar va yosh
o‘qituvchilar maktabda URMlar boyligidan gimnastika darslarida
foydalanmaydilar. Tez-tez odatdagi mashqlami ishlatib, bolalaming
jismoniy tarbiyasida bu mashqlaming ahamyati va o ‘mini yetarli
asoslab tushuntirmaydilar. Katta muhim mushaklar guruhi soni
78
Do'stlaringiz bilan baham: | 
